Эссе тақырыбы: «Алаш қозғалысы: кеше және бүгін»
«Ұлы тұлғаларын білмейінше бірде-бір дәуірді дұрыстап тану мүмкін емес. Адам тарихының айнасынан біз тарих көшінің жүрісін ғана аңдап қоймаймыз, оның рухын, тынысын сезінеміз. Алаштың басты мақсаты қазақ қоғамын бірте-бірте өзгертіп, заманға бейімдеу еді. Алаш орыстары бізге мемлекеттік идеясын ту етіп көтеруді табыстап кетті.Тарихтың қай кезеңінде болсын,олар өз ұлтының бетке ұстар мақтанышы болып келген.»
Н.Ә.Назарбаев
«Алаш»-осы төрт ақ әріптен құралған мазмұны терең елеулі сөз былай қарасаң айтуға оңай. Алайда осы сөздің астарында, қисапсыз қасіреттер, ұлты үшін құрбан болған қазақ зиялыларының қиын тағдырлары, қазақ халқының тарихы жатыр.
Ия «Алаш» сөзі-киелі ұғым.
Алаш-Қазақстанның «Мәңгілік ел» ел мұратын саясат пен руханият тұрғысынан айқындаған, айшықтаған кезең атауы.
Алаш-Қазақ елінің мемлекет құру тәжірибесі мен мемлекетшілік мүддесінің үзілмеген арқауы.
Алаш –Тәуелсіздік жылдары Қазақстан Республикасының батыл да бастамашыл білік пен парасат, білім мен жауапкершілік тарихына қараған айнасы.
Алаш XX ғасырдағы қазақ халқының ұраны. XXғасыр өте қиын кезең еді. Қазақ зиялылары XX ғасырдың табалдырығында тұрып-ақ туған халқының басына кигізілген бодандық ноқтасының уақыт өткен сайын тарылып бара жатқанын жандүниесімен сезініп, қайткенде де одан құтылуға болады деген сұрақ іздеді.Сайып келгенде олар ұлттық болмысқа негізделген халықтың руханият пен өмір сүру саласының ғасырлар бойғы қалыптасып, сыннан өткен түрлерінің бодандық шылауынан соң бірте-бірте әлсіреп, жойыларын жақсы білді.Оған жетпеудің жолы немесе қазақтың ұлт, халық ретінде аман қалуы үшін міндетті түрде рух биіктігі керек.Ұлттық рух ұлттық сананы оятады, қажымас қайрат пен асқақ зияткерлікті білдіреді. Ал осылардың бәрін ұйыстырып, ұйымдастыратын белгілі бір құрылым қажет еді. Міне, осындай өмір қажеттілігіне орай, қоғамдық, тарихи қажеттіліктер негізіне Алашорда қозғалысы, Алашорда партиясы, сәл кейінірек Алашорда үкіметі дүниеге келді. Алаш қозғалысы тарихын бірнеше кезеңдерге бөліп қарасам:
1.1917жыл большевиктік қызыл терор жылдарындағы алаш қозғалыстары жылдары.
2.1925-1933 жылдары Алаштықтарға қарсы Голощекиндік репрессия басталған жыл.
3. 1933жылдан кейін үлкен террор жылдардағы алаш қозғалысының қайраткерлері үлкен репрессияға ұшыраған жылдары.
1917 жылға тоқталсақ бұл жыл қазақ қоғамында аса күрделі саяси әлеуметтік жағдайды қазақ халқы басынан кешірген жыл. Міне осыдай жағдайда қозғалыстың басында ұлтымыздың қайраткерлері Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, М.Шоқай, М.Тынышбаев, Ж.Ақбаев, Х.Досмұхамедов, Ж.Досмұхамедов сияқты алдыңғы қатарлы қазақ зиялылары болды.Олар Ресейдің Санк-Петербург, Мәскеу сияқты орталық қалаларында оқыған, өз заманына сәйкес жоғары білім алған, озық ойлы қайраткерлер еді.Олар өздерінің білім деңгейі мен саяси белсенділігі, ұлтшылдық қуаты мен халықшыл қасиеті, рухани парасаттылығы мен азаматтық пайымдылығы жағынан Қазақстандағы кеңес өкіметін құрушылардан әлдеқайда алда болды.Ұлттық автономия жариялаудан басқа жол жоқ, саяси тұрақсыздық жағдайында тек біртұтас ұлттық мемлекеттік құрылым ғана қазақ елін азаптан құтқарып, бостандық жолына алып-шығамыз деген тұжырымға келді. Осы кезеңде Ә.Бөкейханов бастаған бүкіл алаш зиялылары жиналып Алаш партиясын құрған болатын.Орынборда бүкіл халықтық I съезд өткізіліп,онда Алаш партиясының 10 жобасын талқылап мемлекеттік деңгейді мемлекеттің тілін, дінін,әйел мәселесі, жер мәселесі яғни бір сөзбен айтқанда қазақ халқының ұлттық мәдениетін әлемдік деңгейге көтеру жоспарланды. Олар қасық қандары қалғанша ұлттық тәуелсіздік жолында, адами жолында сол үшін бастарын тасқа да, тауға да соқты. Осы бір кері заманда елім деген қазақ зиялыларының әр қайсысының жүрегінің төрінде ат басындай жер байлаулы еді. Атақты С. Датұлымен басталып К.Қасымұлының ұлы бұлғағымен саябырсыған қазақтың үш жүзден астам ұлт-азаттық көтерілісі, Ресейден ағылып келіп жатқан қарашекпінділердің тасқынын тоқтата алмаған болатын. Қазақтың ең шұрайлы 45 млн десятина жеріне 1,5 млн орыс шаруаларының қоныстануы халық наразылығын одан сайын күшейтіп жіберді. Сондықтан қазақ зиялыларын шықсақ бір төбеде,өлсек бір шұңқырда болайық деп серт болуға итермелеген бір һәм бірінші мәселе осы еді.Ұлтымыздың белгілі қамқорлары Әлихан, Ахмет, Міржақыптардан басқа да, мысалы, Ғалиахмет Арынғазиев,Воронежде оқып жүргенде ұсталып айдалған Сахыпкерей Арғыншиев, елге үндеу таратқаны үшін айдалған Сүйінішқали Айшуақов және патшаның қуғынында болған адамдар да болды. Бұлардың бастарын біріктірген партия жоқ еді,әрқайсысы өз бетінше әрекет жасап жүрді.Сондай ауыр жағдайда қазақтың жоғын жоқтап патша үкіметіне қарсы бас көтерген қазақ азаматтарының іс-әрекеттерін ұлт азаттығы үшін күрес деп қарамағанда, не дейміз? Кейбіреулер:олар халықты соңына ерте алмады дер. Басым көпшілігі сауатсыз, қараңғыда бұйығып жаткан ел бұларға бірден қайдан ере қойсын? Соның үшінде Ахаң ұйықтап жатқан елді оятар ма екен деп ызыңдатып «Масасын» ұшырды. Міржақып «Оян қазақ !» деп ұран салды. Сұлтанмахмуд Торайғыров қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болуға тырысты.Әлихан Бөкейханов орыс газеттеріне қазақ жерін қалай болса солай тартып алып жатқан, қазақтарды шоқындыруды көздеген патша саясатына қарсы мақалалар жазды. Алаш қозғалысы жетекшілерінің ішінде тұңғыш ұлттық «Алашорда» Үкіметінің басшысы Әлихан Бөкейханның орны бөлек.Ол өз заманының өзекті де өткір сұрақтарына жауап беріп, ұлтының тағдыры тығырыққа тірелгенде,содан шығар жолды сілтей алды. Ғұлама ғалым патша өкіметі құлап, Ақпан революциясы жеңгеннен кейін-ақ «Біздің ұранымыз — демократиялық республика» деп ашық айтып, парламенттік демократияны дамытудың үлкен нәтиже беретініне сеніммен қарады. Ол қазақтың ұлттық ерекшеліктерін сақтай және сана-сезімін оята отырып, Ресей мен Еуропаны озық мәдениетіне жеткізу қазақ қоғамын ортағасырлық улеуметтік- экономикалық мешеуліктен алып шығатын батыстың буржуазиялық қатынас жолын қолдады. Міне биыл қазақ халқының сан мың жылдар бойы армандаған қол жетпес бақыты — тәуелсіздік туының көгімізде желбіреп тұрғанына жиырма бес жылдан астам уақыт өтсе, Алаш қозғалысына 100 жыл толып отыр. Қазақ елі өз тәуелсіздігінің арайлы ақ таңын жиырма бесінші жыл қарсы алған болатын.Әрине ширек ғасыр, дегенмен аз уақыт болса да біздің бағындырған белестеріміз бен орындаған арман мақсаттарымыз әлем таңғалардай. Біз үшін ата-бабаларымыздың жанымен келген киелі тәуелсіздік мерекесі айтулы күн. Әрине бұл айтулы күн оңайлықпен келген жоқ. Өткен ғасырдың басында жеке ел, мемлекет боламыз деген Алаш зиялылары аңсаған армандарына жете алмай арманда кетті. Алаш зиялылары тұңғыш ұлттық идея көтеріп, тұңғыш партия, үкімет құрып мемлекеттіліктің алғы шартын жасап кетті.
Кешегі Алаш идеясы-бүгінгі Тәуелсіз Қазақстан! Қазақстан бүгінде егеменді ел болып дүние жүзіне танылуына сол кезеңдердегі Алаш зиялыларының да еңбегі зор еді. Біздің отанымыз егеменді тәуелсіз Қазақстан Республикасы. Тарих бізге тәуелсіздікті тарту етті.Еліміз егемендік алып бір кездегі Алаш арыстарының арманы 80 жылдай уақыттан кейін орындалып қазақ елі бүкіл дүние жүзі таныған іргелі үлкен мемлекеттің біріне айналды.Еліміздің өткенінен сабақ ала отырып, бүгінгі жаңаруларда жаңылыспауға тиіспіз. Енді біздің парызымыз — ұлттық рәміздерді қастерлеу, тәуелсіз мемлекетімізді өркениетті елдер қатарына қосу, мәдениеттің биік шыңына көтерілу.
Өткендегі және бүгінгі тарихқа үңілсек, қазақ елінің азаттығы үшін арпалысқан ұлы тұлғалардың бар арман-мақсаты – Ұлттық мемлекетімізді құру болғанын көреміз. Тіпті, сонау көне дәуірдегі ел бірлігін ойлаған көк түріктің даңқты қолбасшысы Білге қағанның «Түркі халқы үшін түнде ұйықтамадым, күндіз отырмадым. Жалаңаш халықты киімді, жарлы халықты бай қылдым, аз халықты көп қылдым» деген өз өсиетін мәңгілік тасқа қашатып қалдыруы тегін болмаса керек. Ал одан бергі тарихымыздағы Алаш арыстарының аңсаған арманы, көздеген мақсаты тағы да осы тәуелсіз қазақ мемлекетін құру болды. 1917-1918 жылдар бүкіл қазақ баласы Алаш туының астына бірігіп, ерікті ел болайық деген ұран тасталып жатты. Саяси қоғамдық өзгерістерден, санадағы сілкіністен соң, жалпыхалықтық рухтың өрлеп, революциялық белсенділіктің артқан кезі еді, бұл. Қазақтың тарихындағы тұңғыш саяси ұйым – Алаш партиясы болды. 1917 жылы желтоқсан айында бүкіл қазақтардың құрылтайында қазақтың автономиясы мәселесін көтеріп, оны өзі іске асырған Әлихан Бөкейхан Қазақ автономиялы республикасының төрағасы болып сайланды. Бірақ, Кеңес үкіметі орнағаннан кейін Алаш партиясының көсемдері мен саяси белсенділерін большевиктік қызметтерге жібере бастады. Әлихан «Жалпы Сібір съезі» атты мақаласында «найзаның ұшымен, айбалтаның жүзімен болған үкімет» деп сипаттаған большевиктерге қызмет етуден бас тартты. Осы «оппозициялық қылығы» үшін 1920-22 жылдары оған «буржуазиялық ұлтшыл» деген айдар тағылады. Тергеулер жүргізіліп, айлап абақтыда да отырады. 1922 жылы ол Мәскеуге жер аударылады. Әлихан Бөкейхан жаңа өкіметке қызмет етуден бас тартқанымен, Алашына қызмет етуді борышым деп санады. Жат жерде жүрсе де, елінің ақын-жазушыларының, зиялыларының басын біріктіріп, халқының ұлттық өнерін, мәдениетін, әдебиетін өркендету жолында еңбек етеді. Мәскеуге жұмыспен келген Ахмет, Мағжан, Міржақыптармен бірігіп, қазақ зиялыларының «Алқа» атаулы ұйымын ұйымдастыруға тырысып, бағдарламасын жасайды. Большевиктік қызметке белгілі мақсаттармен араласа бастаған А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, Ж.Аймауытұлы, С.Қожанұлы, С.Сәдуақасұлы сынды әріптестері арқылы Қазақстандағы саяси қоғамдық, мәдени, саяси процестерге басшылық етуін жалғастыра берді. Әлихан бастаған қазақ зиялылары тобының атқарған рөлін ағылшын ғалымдары: «Около десяти лет, вплоть до начала 30-х годов, члены Алашорды сохраняли почти полный контроль над образованием, прессой и издательским делом в Казахстане, следуя единственной цели – придать советской казахской культуре отчетливо национальный характер», — деп шыншылдықпен сипаттайды. Мәскеуге келген күннен бастап, КСРО Халықтары Орталық баспасының Қазақ секциясына әдеби қызметкер ретінде жұмысқа алынады. Баспада жұмыс істеп жүріп ол көптеген әдеби шығармаларды, яғни Л.Н.Толстой, Д.М.Мамин-Сибиряк, В.Г.Короленко, Ги де Мопассан, Эзоп шығармаларын, мектеп оқулықтарын аудармалап, басып шығарады. Қазақ газет-журналдарына көптеп мақала-зерттеулер жариялап тұрады. Өзі «Темірқазық» атты мәдени-ағартушылық журналын шығарады. Журнал үш нөмірінен кейін тыйым салынып, жабылып қалады. Баспада қызмет істеген 5 жылдың ішінде 10-нан аса оқу құралдарын, аудармаларын, ғылыми зерттеулерін кітап етіп басып үлгереді. Ал 1926 жылы Әлиханды КСРО Ғылым Академиясына жұмысқа шақырады. Сөйтіп, Қазақстанның зерттелмеген аудандарының бірі – Адай уезі қазақтарының тұрмыс-тіршілігі, шаруасы және тағы басқа жақтарын зерттеу мақсатымен ұйымдастырылған антропологиялық экспедициясына қатысады. Жиналған материалдарды қорытып, 1927 жылы «Казахи Адаевского уезда» деп аталатын еңбек жазады. Осы жыл — Әлиханның белсенді қызмет атқарған соңғы жылы. Себебі, 1927 жылдың 1 қазанында оны Орталық Баспадағы әдеби қызметкер жұмысынан «ввиду общего сокращения штатов» деген жалған сылтаумен босатып жібереді. Большевиктер оны Мәскеуден тыс шығармай, он жыл бойы пәтерде қамап ұстайды. Дегенмен де, большевиктердің көсемі Лениннің жақын серіктерінің бірі В.Д.Бонч-Бруевич Мәскеуде «Орталық көркем әдебиет, сын және көсемсөз мұражайы» ұйымдастырылып жатқандығын хабарлап, Әлихан Бөкейханға Л.К.Чермактың сілтеуімен хат жазып, мұражайдың әдеби және тағы басқа қорларын жинастыруға қол ұшын беруін өтінеді. Хат 1934 жылдың 27 қаңтарында жіберілген. Шындығына келгенде, Әлиханның қолында қазақтың хандық дәуірінің көрінісі – үш жүздің хан, сұлтан, билерінің хат-қағаздары, төлқұжаттары, қысқасы – баға жетпес тарихи мәліметтер, оған қоса өзі бүкіл ғұмырын сарп етіп зерттеген қазақтың жер-суы, тарихы, мәдениеті, әдебиеті туралы еңбектері, жарыққа шықпаған қолжазбалары болды. Оның көп жылғы досы әрі Қарқаралы уезін бірге зерттеген қызметтесі Л.К.Чермактың сілтеуімен жазылған Д.Бонч-Бруевич хатының сыры міне осында болатын 1937 жылдың тамызында тұтқындалып, Бутыр түрмесіне жабылған кезінде Әлиханның бай мұрасы із-түссіз жоғалады. Осы жылдың 27 қыркүйегінде КСРО Жоғары Сотының Әскери Коллегиясы жалған айыппен қазақтың ұлт-азаттық қозғалысының негізін қалаған аса көрнекті қоғам қайраткері Әлихан Нұрмұхамедұлі Бөкейханды елінен тыс жерде – Мәскеуде өлім жазасына кесілсін деген үкім шығарады. Әлиханды өлімге кесе отырып, қазақ халқының ұлттық, ұлт-азаттық қозғалысының күре тамырын шауып тұншықтырмақ болды. Қазақтың ұлттық намысын, сана-сезімінаяққа таптамақниетін танытты. Бірақ… 1937 жылдың қыркүйегінде өшкендей болған үн 1986 жылдың желтоқсанында бүкіл әлемді дүр сілкіндіріп, Кеңес империясының бытырап-таралуына бірден-бір себеп, түрткі болды.
М.Қозыбаев, К.Нұрпейісов, М.Қойгелдиев сияқты көрнекті алаштанушы ғалымдарымыз өз зерттеулерінде Алаш ұлт-азаттық қозғалысы негізінен патшалық Ресейдің іргетасын шайқалтқан 1905-1907 жылдардан бастау алатынын айтады.
Ешкімнің Әлиханға бар ма сөзі,
Демейді қандай қазақ оны оң көзі.
Семей тұрсын, жеті облыс – бар қазақтан,
Талассыз жеке-дара тұр ғой өзі, — деп Сұлтанмахмұт Торайғыров айтқандай, Әлихан бізге әрқашан да дара тұлға болып қалады. Өзін баспасөз беттерінде «қыр баласы» деп таныстырған асыл азаматымыздың ұлтжанды пікірлері, ұстанымдары бүгінде жас ұрпаққа үлгі.
Талай ғасырлар құшағында аңқаулықпен тіршілік еткен, отаршылдық тепкісіне де шыдап баққан мейірімді әрі қарапайым халқының еңсесін көтеріп, білегін сыбанып, кеудесін кере дем алуына шақырған Әлихан әрбір қазақтың жүрегінде. Оның басшылығымен Семейде белсене іске араласқан Шығыс Алашорда үкіметі бір жарым жылдай уақыт ішінде тәуелсіз мемлекетіміздің тарихында ұмытылмастай өзіндік үлкен із қалдырды. Қалай болғанда да, біз өзге жұртқа осы Алаш арыстарының ұлт-азаттық күресі арқылы қазақтың ежелден ерлікті ту етіп, еркін өскен ел екенін білдірдік. 1919 жылдың қысталаң күндері Әлихан мен Халелдер Семейде қызмет ете жүріп, тікелей телеграфпен байланысқа шыққан Сталинге өздерінің басты мақсаты тәуелсіз қазақ мемлекетін құру екенін ашық бетке айтса, ал Әлімхан Ермеков, Халел және Жанша Досмұхамедовтер Мәскеуде болған Лениннің қабылдауында ұлан ғайыр қазақ жерінің біртұтас бөлшектенбейтінін дәлелдеп шықты. Әрине, олардың бұл еңбектері зая кетпеді. Осындай халқы үшін жанын қиып – жан берген, үстем таппен алысып, қан төккен, халқым деп еңіреп өткен ерлердің ерлігін дәріптеу – бізге парыз.
Б. Төребай
Тасымбекова Майя Жумагаликызы
«Ұлы тұлғаларын білмейінше бірде-бір дәуірді дұрыстап тану мүмкін емес. Адам тарихының айнасынан біз тарих көшінің жүрісін ғана аңдап қоймаймыз, оның рухын, тынысын сезінеміз. Алаштың басты мақсаты қазақ қоғамын бірте-бірте өзгертіп, заманға бейімдеу еді. Алаш орыстары бізге мемлекеттік идеясын ту етіп көтеруді табыстап кетті.Тарихтың қай кезеңінде болсын,олар өз ұлтының бетке ұстар мақтанышы болып келген.»
Н.Ә.Назарбаев
«Алаш»-осы төрт ақ әріптен құралған мазмұны терең елеулі сөз былай қарасаң айтуға оңай. Алайда осы сөздің астарында, қисапсыз қасіреттер, ұлты үшін құрбан болған қазақ зиялыларының қиын тағдырлары, қазақ халқының тарихы жатыр.
Ия «Алаш» сөзі-киелі ұғым.
Алаш-Қазақстанның «Мәңгілік ел» ел мұратын саясат пен руханият тұрғысынан айқындаған, айшықтаған кезең атауы.
Алаш – Қазақ елінің мемлекет құру тәжірибесі мен мемлекетшілік мүддесінің үзілмеген арқауы.
Алаш –Тәуелсіздік жылдары Қазақстан Республикасының батыл да бастамашыл білік пен парасат, білім мен жауапкершілік тарихына қараған айнасы.
Алаш XX ғасырдағы қазақ халқының ұраны. XXғасыр өте қиын кезең еді. Қазақ зиялылары XX ғасырдың табалдырығында тұрып-ақ туған халқының басына кигізілген бодандық ноқтасының уақыт өткен сайын тарылып бара жатқанын жан дүниесімен сезініп, қайткенде де одан құтылуға болады деген сұрақ іздеді.Сайып келгенде олар ұлттық болмысқа негізделген халықтың руханият пен өмір сүру саласының ғасырлар бойғы қалыптасып, сыннан өткен түрлерінің бодандық шылауынан соң бірте-бірте әлсіреп, жойыларын жақсы білді.Оған жетпеудің жолы немесе қазақтың ұлт, халық ретінде аман қалуы үшін міндетті түрде рух биіктігі керек.Ұлттық рух ұлттық сананы оятады, қажымас қайрат пен асқақ зияткерлікті білдіреді. Ал осылардың бәрін ұйыстырып, ұйымдастыратын белгілі бір құрылым қажет еді. Міне, осындай өмір қажеттілігіне орай, қоғамдық, тарихи қажеттіліктер негізіне Алашорда қозғалысы, Алашорда партиясы, сәл кейінірек Алашорда үкіметі дүниеге келді.
Алаш қозғалысы тарихын бірнеше кезеңдерге бөліп қарасам:
1.1917жыл большевиктік қызыл терор жылдарындағы алаш қозғалыстары жылдары.
2.1925-1933 жылдары Алаштықтарға қарсы Голощекиндік репрессия басталған жыл.
- 1933жылдан кейін үлкен террор жылдардағы алаш қозғалысының қайраткерлері үлкен репрессияға ұшыраған жылдары.
1917 жылға тоқталсақ бұл жыл қазақ қоғамында аса күрделі саяси әлеуметтік жағдайды қазақ халқы басынан кешірген жыл. Міне осындай жағдайда қозғалыстың басында ұлтымыздың қайраткерлері Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы, М.Дулатұлы, М.Шоқай, М.Тынышбаев, Ж.Ақбаев, Х.Досмұхамедов, Ж.Досмұхамедов сияқты алдыңғы қатарлы қазақ зиялылары болды.Олар Ресейдің Санк-Петербург, Мәскеу сияқты орталық қалаларында оқыған, өз заманына сәйкес жоғары білім алған, озық ойлы қайраткерлер еді.Олар өздерінің білім деңгейі мен саяси белсенділігі, ұлтшылдық қуаты мен халықшыл қасиеті, рухани парасаттылығы мен азаматтық пайымдылығы жағынан Қазақстандағы кеңес өкіметін құрушылардан әлдеқайда алда болды.Ұлттық автономия жариялаудан басқа жол жоқ, саяси тұрақсыздық жағдайында тек біртұтас ұлттық мемлекеттік құрылым ғана қазақ елін азаптан құтқарып, бостандық жолына алып-шығамыз деген тұжырымға келді.
Осы кезеңде Ә.Бөкейханов бастаған бүкіл алаш зиялылары жиналып Алаш партиясын құрған болатын.Орынборда бүкіл халықтық I съезд өткізіліп,онда Алаш партиясының 10 жобасын талқылап мемлекеттік деңгейді мемлекеттің тілін, дінін,жер мәселесі яғни бір сөзбен айтқанда қазақ халқының ұлттық мәдениетін әлемдік деңгейге көтеру жоспарланды. Олар қасық қандары қалғанша ұлттық тәуелсіздік жолында, адами жолында сол үшін бастарын тасқа да, тауға да соқты. Осы бір кері заманда елім деген қазақ зиялыларының әр қайсысының жүрегінің төрінде ат басындай жер байлаулы еді. Атақты С. Датұлымен басталып К.Қасымұлының ұлы бұлғағымен саябырсыған қазақтың үш жүзден астам ұлт-азаттық көтерілісі, Ресейден ағылып келіп жатқан қарашекпінділердің тасқынын тоқтата алмаған болатын. Қазақтың ең шұрайлы 45 млн десятина жеріне 1,5 млн орыс шаруаларының қоныстануы халық наразылығын одан сайын күшейтіп жіберді. Сондықтан қазақ зиялыларын шықсақ бір төбеде,өлсек бір шұңқырда болайық деп серт болуға итермелеген бір һәм бірінші мәселе осы еді.Ұлтымыздың белгілі қамқорлары Әлихан, Ахмет, Міржақыптардан басқа да, мысалы, Ғалиахмет Арынғазиев,Воронежде оқып жүргенде ұсталып айдалған Сахыпкерей Арғыншиев, елге үндеу таратқаны үшін айдалған Сүйінішқали Айшуақов және патшаның қуғынында болған адамдар да болды. Бұлардың бастарын біріктірген партия жоқ еді,әрқайсысы өз бетінше әрекет жасап жүрді.Сондай ауыр жағдайда қазақтың жоғын жоқтап патша үкіметіне қарсы бас көтерген қазақ азаматтарының іс-әрекеттерін ұлт азаттығы үшін күрес деп қарамағанда, не дейміз? Кейбіреулер:олар халықты соңына ерте алмады дер. Басым көпшілігі сауатсыз, қараңғыда бұйығып жаткан ел бұларға бірден қайдан ере қойсын? Соның үшінде Ахаң ұйықтап жатқан елді оятар ма екен деп ызыңдатып «Масасын» ұшырды. Міржақып «Оян қазақ !» деп ұран салды. Сұлтанмахмүт Торайғыров қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болуға тырысты.Әлихан Бөкейханов орыс газеттеріне қазақ жерін қалай болса солай тартып алып жатқан, қазақтарды шоқындыруды көздеген патша саясатына қарсы мақалалар жазды. Алаш қозғалысы жетекшілерінің ішінде тұңғыш ұлттық «Алашорда» Үкіметінің басшысы Әлихан Бөкейханның орны бөлек.Ол өз заманының өзекті де өткір сұрақтарына жауап беріп, ұлтының тағдыры тығырыққа тірелгенде,содан шығар жолды сілтей алды. Ғұлама ғалым патша өкіметі құлап, Ақпан революциясы жеңгеннен кейін-ақ «Біздің ұранымыз — демократиялық республика» деп ашық айтып, парламенттік демократияны дамытудың үлкен нәтиже беретініне сеніммен қарады. Ол қазақтың ұлттық ерекшеліктерін сақтай және сана-сезімін оята отырып, Ресей мен Еуропаны озық мәдениетіне жеткізу қазақ қоғамын ортағасырлық әлеуметтік- экономикалық мешеуліктен алып шығатын батыстың буржуазиялық қатынас жолын қолдады. Міне, биыл қазақ халқының сан мың жылдар бойы армандаған қол жетпес бақыты — тәуелсіздік туының көгімізде желбіреп тұрғанына жиырма бес жылдан астам уақыт өтсе, Алаш қозғалысына 100 жыл толып отыр. Қазақ елі өз тәуелсіздігінің арайлы ақ таңын жиырма бесінші жыл қарсы алған болатын.Әрине ширек ғасыр, дегенмен аз уақыт болса да біздің бағындырған белестеріміз бен орындаған арман мақсаттарымыз әлем таңғалардай. Біз үшін ата-бабаларымыздың жанымен келген киелі тәуелсіздік мерекесі айтулы күн. Әрине бұл айтулы күн оңайлықпен келген жоқ. Өткен ғасырдың басында жеке ел, мемлекет боламыз деген Алаш зиялылары аңсаған армандарына жете алмай арманда кетті. Алаш зиялылары тұңғыш ұлттық идея көтеріп, тұңғыш партия, үкімет құрып мемлекеттіліктің алғы шартын жасап кетті. А.Байтұрсынов – қазақ балаларының ана тілінде сауат ашуына көп күш жұмсаған адам. Осы талапты жүзеге асыру үшін А.Байтұрсынов қазақша сауат ашатын тұңғыш әліппе құралын жазды. Ол «Оқу құралы» деген атпен тұңғыш рет 1912 жылы Орынборда шығарылса, 1925 жылы Орынборда 7 рет қайта басылады.
Ал 1926 жылы «Әліппенің» жаңатүрінжазыпұсынады, бұлсуреттерменберілгеноқулық. 1926 жылыҚызылорда Ташкент баспаларыбірігіпшығарған. ҚазақтілінталдаптанудаА.Байтұрсыновтыңеңбегінжәнебіртұрғыданерекшебағалаукерек. А.Байтұрсыновтіл мен әдебиетқанаемес, этнография, тарихмәселелерімен де шұғылданғанынайтукерек.
Ахмет Байтұрсынов XX ғасырдың 20 жылдарында Қазақстанның оқу-ағарту комиссары, Алаш қозғалысының мүшесі, ғылым, әдебиет, өнер салаларында шығармашылық жұмыспен шұғылданды. А.Байтұрсынұлы «Ғылыми және практикалық білімнің жиынтығын бойына сіңірген халық қана айбарлы да бай болады» деп санады. Ғасыр басында Алаш ардақтылары Қазақ АССР-ның Қазақ-Қырғыз Білім Комиссиясында жас ұрпаққа тәлім-тәрбие беруде, халқын мәдениетке сүйреуде жан аямастан қызмет етті. Білім Комиссиясы жұмысына Мағжан Жұмабайұлы, Мұхамеджан Тынышбайұлы, Сұлтанбек Қожанұлы, Жаһанша Досмұхамедұлы, Нәзір Төреқұлұлы, Жүсіпбек Аймауытұлы, Иса Тоқтыбайұлы, Санжар Асфендиярұлы, Халел Досмұхамедұлы т.б. қатысты. Алаш ордасы партиясы қазақ халқынаXX ғасыр басында Алаш қайраткерлері көтерген тіл мәселелесі бүгінгі XXI ғасырдың да ең өзек жарды мәселесі болып отыр.
М.Әлімбаев:«Туған жерді сүю – парыз, сүю үшін білу парыз» — десе, ана тілімізді бәріміз де сүюге, қастерлеуге тиіспіз
Эссе
на тему
«От
Алаш Орды к Независимости Казахстана:
преемственность
идей»
»Народ,
не имеющий государственности –
сирота,
подневольный народ».
Алихан
Букейханов
Наша страна скоро отметит 100-летие движения “Алаш”.
Исторический путь Алаша — два десятилетия борьбы. Алашевцами сделано многое, но
главное – сформулирована концепция казахской государственности, которая и
сегодня звучит так, будто ей вовсе и не 100 лет.
Организаторами партии «Алаш» стали Алихан
Бокейханов, Ахмет Байтурсынов, Мухамеджан Тынышпаев, Миржакип Дулатов, Магжан
Жумабаев. Заслуга лидеров «Алаш» заключается в оперативной и адекватной вызову
времени перестройке идейно-организационных основ и проведении последовательного
курса на защиту интересов своего народа. Шаг за шагом прослеживая проекты и
решения, действия и поступки руководства и участников «Алаш» в условиях
революции и гражданской войны, мы получаем самые убедительные свидетельства
высокой адаптивности движения к экстремальным историческим обстоятельствам. Образование
Казахской Автономной Советской Социалистической Республики (КАССР) было
принципиально важным для настоящего и будущего казахской государственности.
Понимая это и сохраняя к тому же громадный идейно-нравственный и социальный
авторитет, алашординцы прямо и опосредованно продолжали влиять на общество и
элиту, вовлеченную РКП(б) в советское нациестроительство.
Целями партии «Алаш» стало воссоздание
национального государства казахов, распавшегося в XVIII-ХІХ веках, создание
системы государственного самоуправления, введение института президентства,
модернизация казахского общества с использованием передового мирового опыта.
Главная идея партии «Алаш» — национальная
государственность. Поэтому независимость — есть главная ценность для
любого народа, думающего о своем будущем. Вполне уместно оценивать Республику
Казахстан как конкретное воплощение идеи “Алащ”. Движение «Алаш» стремилось
объединить вокруг себя широкие слои населения, представителей разных сословий и
разных политических взглядов. В его идеологии демократические ценности
сочетались с национальными традициями, стремление к модернизации – с
необходимостью сохранения национального своеобразия.
Деятельность, идеи, программы Движения «Алаш» заложили
фундаментальные основы становлению национальной государственности. В
одном из своих интервью Глава государства Н. А. Назарбаев отметил: «Мы должны
уважать и ценить людей, боровшихся за свободу и независимость Казахстана.
Участники движения «Алаш» искренне верили, что свержение царя принесет
казахскому народу долгожданную свободу. Но этого не произошло. Люди погибали за
идею, но именно они пробудили в нас стремление к независимости. Счастье ее
обретения выпало нашему поколению… Наказ движения «Алаш» для нас — сохранить
свое историко-культурное единство, и так же — беречь и укреплять согласие…»
«Алаш» — это идея национального самоопределения.
Эта идея ведет свое начало с правления Аблай-хана, когда он пытался объединить
земли трех жузов под единым началом. Это совершенно новая общественно
политическая сила: казахская интеллигенция – «духовио-интелектуальная
элита, выдвинувшая идею национальной консолидации» (Н, Назарбаев).
Алашевцы были преданы тем вечным ценностям, в которых
сегодня мы нуждаемся больше всего: любовь к Отечеству и своему народу,
бескорыстие, честность и честь, уважение к труду и знанию, верность долгу,
жертвенность во имя высоких идеалов.
Таким образом, фундамент современной казахской
государственности был заложен в начале ХХ века представителями политической
партии «Алаш». Мечты алашских лидеров сбылись. Идеи и идеалы, положения и
принципы, выдвигавшиеся поколением казахской интеллигенции начала ХХ века,
сохраняют свое значение и востребованы поныне. Идеи «Алаша» продолжают жить и
вновь напоминают о себе в период кардинальных изменений в стране, мы наблюдаем
преемственную взаимосвязь между идеями первых казахских интеллектуалов прошлого
века и современностью.
Поэтому, я считаю, что уроки истории, на которых
применяются новые подходы в преподавании истории, опыт партии «Алаш» и
деятельности казахской национальной автономии необходимо изучать. Новые подходы
я внедряю через следующие приемы: работа в группах с дифференцированными
заданиями, составление алгоритма решения заданий через простые и сложные
вопросы, использование ИКТ и Интернет-ресурсы. При работе с новым материалом у
учеников развивается навык саморегуляции. Таким образом, мы способствуем
формированию у учеников ответственности за собственное обучение, чтобы они
могли продолжить обучение самостоятельно и применять свои знания на практике.
Пройдет время, придут новые поколения, но и в
последующие десятилетия и столетия достойное наследие общественной мысли и
духовного опыта казахской интеллигенции будет поддерживать казахстанский народ
в потоке истории.
Хочется закончить свое сочинение словами Магжана
Жумабаева:
Мой мощный народ, как лес
непроходимый,
Вам, алашевцы, смелости не занимать.
Терпи, ведь сами падут Судьбой
неумолимой
Глупцы, любящие о своих силах
перебирать.
Еліміз егемендік белесін еңсеріп, өз қолымыз өз аузымызға жететін, қой үстінде бозторғай жұмыртқалаған заманда дүниеге келген біз – бақытты ұрпақпыз. Бұл бейбіт күн бізге оңайлықпен келмегені бесенеден белгілі. Алдыңғы буын ағаларымыздың асқан парасаттылығы, келер ұрпақ үшін қойылған мақсатқа жетуге деген табандылығы – біздің уайым, қайғысыз шат-шадыман күндерімізге кепіл болды.
Әлихан Бөкейханұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Мұстафа Шоқай, Халел Досмұхамедұлы, Халел Ғаббасұлы, Мұхамеджан Тынышбайұлы және басқа да осы саналы саңлақтардың салған сара жолымен жүрген тұлғалар «Жарты қаңқам қалғанша мен сендікпен» деп бүкіл өмірін Алашқа арнаған.
Олардың ең басты мақсаты – қазақ халқының өз алдына жеке шаңырақ көтеріп, еншісін алып, өз орнын анықтауы. Алаш арыстары аңсаған арманға бүгінде біз жетіп отырмыз. Бұл сөзге Түркия бастаған бүкіл әлем елдері мойындаған тәуелсіздігіміз дәлел. Оған ешкімнің таласы жоқ.
Ахмет Байтұрсынұлы «Басқалардан кем болмас үшін біз білімді, бай һәм күшті болуымыз керек. Білімді болуға – оқу керек, бай болуға – кәсіп керек, күшті болуға – бірлік керек. Осы керектердің жолында жұмыс істеу керек» деген еді.
Қазір нағыз білімділер дәуірі келді. Сәбилердің өзі іштен оқып туатындай, ата-әжесі игеріп үлгерместен телефонның, техниканың құлағында ойнайды. Менталды арифметика дейсіз бе, кез келген жаңалықты, бірнеше тілді тез меңгереді. «Білімсіздің күні қаріп» дегенді жете түсінген жастарымыз күн сайын сауатын арттырып, жетіліп отырмаса, ешкімге керексіз боп қалатынын ұғынды.
«Бай болуға – кәсіп керек». Халқымыз Байтұрсынұлының бұл сөзінің де қадіріне жетті. Бұрыш-бұрыштан ашылған дүкен, кәсіпорындар, әр қалада түтіні будақтаған зауыт-фабрикалар, алып-сатар саудагерлер көбеюінің өзі кәсіптік білім-білігі артқан елде тірлік кешуіміздің куәсі.
Жерге, руға, жүзге бөлініп, қырық пышақ болғанға ұқсаған жұртты көргенде «бірлігі жарасқан» деген құрғақ, мәнсіз, сылдыр сөз бе деп күмән келтіретіндер бар. Алайда барлаған жан мұндай әрекеттердің көбінесе әзіл ретінде келетінін байқаса керек. Бетін аулақ қылсын, ел шетіне жау тисе адай да, найман да, арғын да – бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығармайды деп ешкім айта алмайды.
Алаш ардақтыларының ең маңызды көздегені – халықтың білімділік деңгейін көтеру. Осы нысанаға жету үшін Әлихан Бөкейхан ең білімді, интеллект тұлғаларға қазақ тілінде оқулық жазуға арнайы тапсырма береді. Нәтижесінде Қаныш Сәтбаев «Алгебра», Ахмет Байтұрсынұлы «Тіл құралы», Мағжан Жұмабайұлы «Педагогика», Жүсіпбек Аймауытұлы «Психология» оқулықтарын жазып шығарды. Бұл еңбектер әлі күнге маңыздылығын жойған жоқ. Соның ізінен бүгінде миллиондаған қазақша оқулықтар дүниеге келді.
«Ақмоланы астана жасаймыз» деген де сол Алаш арыстары Х.Досмұхамедов пен М.Тынышбаевтың идеясы еді. Сол ойды жүзеге асырған елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев алаштықтардың ізгі арманының барлығына дерлік тәуелсіздік арқылы қол жеткізуге барын салды. Мемлекеттің территориясын бекітіп, демократиялық саясат енгізіп, ерлік қылды деуге болады. Тіл мәселері де бірте-бірте шешімін тауып келеді. Тек әлі үдеріс үстінде келе жатқан Әлихан Бөкейхан айтқан экономикалық тәуелсіздік. «Қазақ жерінде өндірілетін бір уыс жүн сол елдің азаматының үстіне тоқыма болып киілуі керек» деген еді. Импортты азайтып, барлығын өзіміз өндіру үдерісі енді дамып келе жатыр.
Алаш идеясы – 1900 жылдардан бері қазақтың бетке алған тұсбағдары болып келеді, әлі де жалғаса беруі тиіс.
Алаш — ұлттың аспан асты, жер үстінде өз орны бар ел ретінде саналады. Зиялылардың Алаш атауын таңдауы да жайдан-жай емес еді. Алаш жаңа елдігіміздің, байырғы аймағымыздың рәмізі еді, яғни бұрындары «алаш, алаш «-деп жауға шапқан. ХX ғасырда қазақтың тарихында орын алған не десек, ол – Алаш идеясы деп жауап беруге болады. Бүгінгі тәуелсіздігіміздің негізі де осы Алаш партиясының арқасында десекте қателеспейміз. Алаш идеясы үшін күрескен кезең – 1907-1930 жылдарды ғана қамтыған. Аз болса да ғасырға тең уақыттай саналды.
Алаштың батырлары – Әлихан Бөкейханов, Мұстафа Шоқай, Ахмет Байтұрсынұлы, Халел Досмұхамедұлы, Міржақып Дулатұлы, Халел Ғаббасұлы, Мұхамеджан Тынышбайұлы және тағы басқалары. Алаш зиялыларының батырлары болып есептелетін осындай тұлғалардың әрбірі мемлекет басқаруға қабілетті еді.
Алаш арыстарының орны ерекше болды. Себебі , олар Қазақ елінің даму жолдарын, салт-дәстүрін күрт өзгертуді емес, қайта оларды өркениетті елдердің өмір тәжірибесін ескеріп , солармен тең дәрежеде болуымызды көздеді. Ең алдымен, қазақтың өз жеріне ие болуын мақсат етті. Сол жолда қызмет етті .Сонымен қатар елге демократия, білім-білік алып келу үдерісінің бастауында тұрғандар да – солар болды.
Алаш зиялылары – елге және Отанға адал қызмет еткен. Олар – барды көбейтуші, үзілгенді жалғастырушы, жоқты жасаушы.Өйткені Алаш қозғалысы қазақ қоғамындағы отаршылдыққа қарсы бағытталған демократиялық қозғалыс болатын.
Алаш қозғалысына қатысқан 17-25 жас аралығындағы жастардың ішінен кейін көптеген мемлекет, қоғам қайраткерлері, ақын-жазушылар, ғалымдар шыққаны белгілі. Олардың әбқайсысының біз үшін орны ерекше болғаны анық.
Обновлено: 31.03.2023
Образована из группы членов партии кадетов — этнических казахов, оформившейся во время событий 1905 г.
2. Программа и действия
первая революция была правильно понята и с радостью встречена казахами потому, что, во-первых, она освободила их от гнета и насилий царского правительства, а во-вторых, подкрепила у них надежду осуществить свою заветную мечту — управлять самостоятельно. То, что вторая революция показалась казахам непонятной, объясняется просто: у казахов нет капитализма и классовой дифференциации, даже собственность у них не так разграничена, как у других народов. Наводила же ужас на казахов Октябрьская революция своими внешними проявлениями. На окраинах большевистское движение сопровождалось насилиями, грабежом, злоупотреблениями и своеобразной диктаторской властью, говоря короче, движение на окраинах часто представляло собой не революцию, а полнейшую анархию
· Hasan Oraltay. The Alash movement in Turkestan. — London:
- Для учеников 1-11 классов и дошкольников
- Бесплатные сертификаты учителям и участникам
Эссе на тему
« От Алаш Орды к Независимости Казахстана:
»Народ, не имеющий государственности –
сирота, подневольный народ».
Наша страна скоро отметит 100-летие движения “Алаш”. Исторический путь Алаша — два десятилетия борьбы. Алашевцами сделано многое, но главное – сформулирована концепция казахской государственности, которая и сегодня звучит так, будто ей вовсе и не 100 лет.
Алашевцы были преданы тем вечным ценностям, в которых сегодня мы нуждаемся больше всего: любовь к Отечеству и своему народу, бескорыстие, честность и честь, уважение к труду и знанию, верность долгу, жертвенность во имя высоких идеалов.
Пройдет время, придут новые поколения, но и в последующие десятилетия и столетия достойное наследие общественной мысли и духовного опыта казахской интеллигенции будет поддерживать казахстанский народ в потоке истории.
Наша страна скоро отметит 100-летие движения “Алаш”. Исторический путь Алаша — два десятилетия борьбы. Алашевцами сделано многое, но главное – сформулирована концепция казахской государственности, которая и сегодня звучит так, будто ей вовсе и не 100 лет.
Эссе на тему
«От Алаш Орды к Независимости Казахстана:
»Народ, не имеющий государственности –
сирота, подневольный народ».
Наша страна скоро отметит 100-летие движения “Алаш”. Исторический путь Алаша — два десятилетия борьбы. Алашевцами сделано многое, но главное – сформулирована концепция казахской государственности, которая и сегодня звучит так, будто ей вовсе и не 100 лет.
Алашевцы были преданы тем вечным ценностям, в которых сегодня мы нуждаемся больше всего: любовь к Отечеству и своему народу, бескорыстие, честность и честь, уважение к труду и знанию, верность долгу, жертвенность во имя высоких идеалов.
Пройдет время, придут новые поколения, но и в последующие десятилетия и столетия достойное наследие общественной мысли и духовного опыта казахской интеллигенции будет поддерживать казахстанский народ в потоке истории.
Бокейханов, Б. Каратаев и др., хотя среди них были и выходцы из средних и низших слоев аула (А. Байтурсынов и др.). Они в декабре 1905 г. в Уральске провели съезд делегатов казахского населения пяти областей и пытались создать свою партию — филиал конституционно-демократической партии России, которая должна была отстаивать национальные интересы казахов. После поражения первой российской революции в стране наступил период реакции. Были запрещены демонстрации, митинги и собрания, разгромлены Уральская.
3601 Слова | 15 Стр.
Партия «Алаш»
2798 Слова | 12 Стр.
газета казах трибут партии алаш
8303 Слова | 34 Стр.
Алаш-орда
8426 Слова | 34 Стр.
595 Слова | 3 Стр.
1154 Слова | 5 Стр.
5853 Слова | 24 Стр.
Алаш орда
История Алаш и Алаш-Орды Изменения социально-экономического положения в крае, усиление колониального гнета, наглядно выражавшиеся в массовом изъятии земель и переселенческом движении, произвол чиновников царской администрации, все большее вовлечение местного населения в водоворот событий, происходящих в России, в корне изменили тактику борьбы в национально-освободительном движении. Колониальный гнет, отсталость традиционного хозяйства и патриархально-родовых отношений, социально-экономические трудности.
6209 Слова | 25 Стр.
ЭССЭ Алаш
с образования Алаш Орды. И это одна из важнейших дат в истории нашего независимого государства, ведь именно ее создание и деятельность показали сформированность казахской политической идеи государственности и стремление к освобождению от колониальных пут. Стремясь, стать образованной, грамотной и независимой нацией многие представители казахской национальной интеллигенции сложили на плахе палачей свои убеждения. Они проделали огромную работу для нас, так как деятельность Алаш Орды можно считать.
502 Слова | 3 Стр.
өсіп-өркендеп, қалың бұқараның басым көпшілігін өз соңына ерте білген, елдегі саяси күштерді, қозғалыстарды біртұтас Алаш қозғаласына ұластырып, ұлттық-демократиялық бағыттағы Алаш партиясын ұйымдастырған, европалық үлгідегі Алашорда үкіметін құрып, соның нәтижесінде Алаш автономиясын жариялаған Алаш қайраткерлерінің өмірін және олардың саяси, құқықтық көзқарастарын зерттеудің маңызы ерекше болмақ. Алаш партиясының негізгі ұйымдастырушылары европалық білім алған қазақ зиялыларының алғашқы буыны Ә.Бөкейханов.
1706 Слова | 7 Стр.
Алаш орда
8658 Слова | 35 Стр.
Алаш орда
866 Слова | 4 Стр.
Алаш зиялыларының ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамындағы ролі
Алаш зиялыларының ХХ ғасыр басындағы қазақ қоғамындағы ролі туралы қазақша реферат Тарих сахнасына алашорда-халық Кеңесі үкіметін алып келген жалпы ұлттық күрестің басында ұлттық күрестің басында ұлттық интеллигенция тұрды. Олардың ортақ түсінігі бойынша отарлық езгі мен феодалдық мешеулік жағдайында аяқ асты болған ұлттық мүддені қорғап, қазақ елін өркениетті елдер қатарына алып шыға алатын жалқы жол-ұлттық мемлекеттік құрылымның болуы еді. Жетпіс жылдан астам уақыт жүріп өткен тарихи жолымыз.
9108 Слова | 37 Стр.
Алаш қозғалысы және алашорда үкіметінің тарихи деректері
Тақырыбы: АЛАШ ҚОЗҒАЛЫСЫ ЖӘНЕ АЛАШОРДА ҮКІМЕТІНІҢ ТАРИХИ ДЕРЕКТЕРІ Ұраны: Ұлтарақтай болса да Ата қонысы жер қымбат. Ат төбеліндей болса да Туып өскен ел қымбат. Мазмұны Кіріспе.
18345 Слова | 74 Стр.
1376 Слова | 6 Стр.
Алаш Қозғалысына 100 жыл
Алаш Қозғалысына 100 жыл Алаш қозғалысы және ұлт зиялылары Бауенов Н.Б. (Орал, Қазақстан) Еліміз егемен болып, атымыз шартарапқа танылып жатқан кезімізде еліміздің өткенін жаңғырту — әр азаматтың қасиетті борышы. Қазақ тарихында XX ғасырдың бас кезі – түрлі оқиғаларға, саяси өзгерістерге толы кезең. 1917 жылғы ақпан буржуазиялық-демократиялық төңкерістің қазақ халқы үшін ең маңызды тұсы — еліміздегі саяси сана мен күрестің жаңа деңгейге көтерілуі еді. XX ғасырдың басында қазақ еліндегі.
1539 Слова | 7 Стр.
История зарождения и крушения Алаш- орды
общественно-политической жизни России и ее национальных окраин в русле демократических перемен была прервана октябрьским переворотом, сломавшим все традиционные социальные связи, появившиеся политические институты, движения. Не успев до конца оформиться в партию, движение Алаш было вынуждено сконструироваться как общенациональный орган государственной власти. Это произошло на II-ом Всеказахком съезде, проходившем с 5 по 12 декабря 1917 г. в Оренбурге. Съезд объединил представителей различных слоев казахского общества.
2464 Слова | 10 Стр.
Партии
ПОЛИТИЧЕСКИЕ ПАРТИИ КАЗАХСТАНА План: Введение. 1. Политические партии Казахстана. 2. Партии Казахстана с точки зрения хозяйственного права. Заключение. Список литературы. Введение. Как известно, политическим партиям отводится важнейшая функция – выполнять роль связующего звена между обществом и государством. Кроме того, обратная связь помогает партиям выполнять функции агрегирования, согласования, выведения на политический уровень реальных.
2701 Слова | 11 Стр.
Культурные организации движения Алаш и их значения.
1439 Слова | 6 Стр.
Политические партии 1917 года в Казахстане
1210 Слова | 5 Стр.
Политические партии Кз
Политические партии Политические партии Казахстана.Практика показывает, что влияние партии наиболее эффективно тогда, когда ее партийная доктрина представляет собой заявку на новое, своеобразное видение политических процессов. Иными словами любая политическая партия должна обладать своим, если не уникальным, то уж во всяком случае, достаточно четко выраженным, образно говоря, идейно-политическим лицом, собственным кредо.Формируя свою доктрину, любая политическая партия изначально переживает, как.
2322 Слова | 10 Стр.
Политические партии Казахстана
1. Политические партии Казахстана. Практика показывает, что влияние партии наиболее эффективно тогда, когда ее партийная доктрина представляет собой заявку на новое, своеобразное видение политических процессов. Иными словами любая политическая партия должна обладать своим, если не уникальным, то уж во всяком случае, достаточно четко выраженным, образно говоря, идейно-политическим лицом, собственным кредо. Формируя свою доктрину, любая политическая партия изначально переживает, как правило, трехшаговый.
598 Слова | 3 Стр.
Политические партии Казахстана
Дата:________________ АКТОБЕ 2015 План Введение 1.Полититические партии Казахстана. 2.Молодежные общественные организации в Казахстане. Заключение Литература Введение В Республике Казахстан после обретения ею независимости первоочередными задачами стали строительство суверенного государства, формирование институтов гражданского общества, в том числе института политических партий. Общеизвестно, что без серьезных качественных изменений в политической.
1672 Слова | 7 Стр.
Документ Microsoft Office Word 10
1485 Слова | 6 Стр.
Устав об оренбургских киргизах
падения авторитета временного правительства и фактического безвластия 25 октября (7 ноября) 1917 г. в Петрограде был совершен вооруженный переворот, приведший к власти коалицию наиболее радикальных частей социал-демократической и социал-революционной партии, большевиков и левых эсеров. Функции правительства передавались Совету Народных Комиссаров во главе с В.И. Ульяновым (Ленином). Декреты, принятые на II съезде Советов рабочих и солдатских депутатов, провозгласили выход России из войны, передачу земли.
4355 Слова | 18 Стр.
СРСП чистовой
2010 Слова | 9 Стр.
Алихан Бокейханов
5100 Слова | 21 Стр.
Referat_ist
4584 Слова | 19 Стр.
3315 Слова | 14 Стр.
Alash_etnopoliticheskiy_fenomen
796 Слова | 4 Стр.
КАЗАХСТАН В ПЕРИОД ФЕВРАЛЬСКОЙ РЕВОЛЮЦИИ И ОКТЯБРЬСКОГО ПЕРЕВОРОТА 1917 г. Казахстан в период Февральской буржуазно-демократической
Петропавловске организовали Союз молодых извозчиков. Тыловики стали опорой оппозиции Временному правительству. Политические партии и течения после Февральской революции Носителем идеи национального освобождения выступила национальная демократическая интеллигенция. Во главе ее стал видный деятель российского либерально-демократического движения, в прошлом член ЦК кадетской партии Алихан Бокейханов. Его соратниками стали видные просветители и демократы А.Байтурсынов, М.Дулатову, А.Ермеков, Жаханша Досмухамедов.
1137 Слова | 5 Стр.
История Казахстана
1758 Слова | 8 Стр.
Fevralskaya_revolyutsia_26_09
политических сил в Казахстане. Партия Алаш, основы которой были заложены в 1905 году вокруг Каркаралинской петиции, организационно оформилась к концу 1917 года. На первом Всеказахском съезде, состоявшийся с 21-28 июля 1917 года в Оренбурге, делегатами Акмолинской, Семипалатинской, Тургайской, Семиреченской, Уральской и Сырдарьинской так же Букеевская орда (была в составе Астраханской губернии) принято решение о создании Казахской Национальной Партии. Провозглашение партии Алаш и принятие программы было.
522 Слова | 3 Стр.
Политическое развитие Казахстана в начале ХХ в
3275 Слова | 14 Стр.
а.букейханов
1277 Слова | 6 Стр.
Министерство образования и науки Республики Казахстан карагандинский государственный университет
3310 Слова | 14 Стр.
Алихан Букейханов 1
Букейхановов – лидер интеллигенции начала ХХ века ………………5 1.2 Экономическая деятельность А. Букейхановова 8 11 Глава II Политическая деятельность Алихана Букейханова в начале ХХ века 20 2.1 Деятельность А.Букейханова в 1905-1907гг. 20 2.2 Создание партии Алаш 23 25 Заключение…………………………………………………………………………22 Список использованной литературы……………………………………………. 24 Приложение ВВЕДЕНИЕ Актуальность темы. Каждая эпоха рождает своих героев — деятелей, которые несомненно, оставляют свой след в жизни.
5546 Слова | 23 Стр.
философия
3782 Слова | 16 Стр.
математика 2
факультет в Санкт- Петербурге. Ученый, преподаватель, журналист, этнограф, публицист и социолог, на долю которого выпала тяжелая, сложная историческая миссия возглавить народ национального освободительного движения, быть главой первой казахской автономии Алаш-Орда. Относил себя к «западническому направлению» общественного движения киргизской (казахской) интеллигенции, которая «видит будущее киргизской степи в сознательном претворении западной культуры — в самом широком смысле этого слова».* Просто невозможно.
2553 Слова | 11 Стр.
Билеты 1 3
нарушениях в денежно-кредитной и валютно-финансовой сферах и др. Билет №3. 1. Политические партии и течения в период от Февраля до Октября 1917 года. Политизация в казахском крае шла по трем основным направлениям: религиозное, местное или географическое (идея Великого Туркестана) и буржуазно-демократическое. Наиболее яркими представителями этих движений являлись организации: «Шура-и-Ислами», «Уш Жуз», «Алаш«. Партия. Лидер Дата образования Цели и программные требования. «Шура-и-Ислами» или «Шуро-и Исламия».
2672 Слова | 11 Стр.
история
факультет в Санкт- Петербурге. Ученый, преподаватель, журналист, этнограф, публицист и социолог, на долю которого выпала тяжелая, сложная историческая миссия возглавить народ национального освободительного движения, быть главой первой казахской автономии Алаш-Орда. Просто невозможно охватить многогранную деятельность этого выдающегося человека. В попытке проследить хронологическую последовательность становлении политических, научных и других на взглядов А. Букейханова обратимся к истории. В 1903 году в.
2513 Слова | 11 Стр.
Гражданская война
1218 Слова | 5 Стр.
Роль и взгляды Алихана Букейханова
факультет в Санкт- Петербурге. Ученый, преподаватель, журналист, этнограф, публицист и социолог, на долю которого выпала тяжелая, сложная историческая миссия возглавить народ национального освободительного движения, быть главой первой казахской автономии Алаш-Орда. Просто невозможно охватить многогранную деятельность этого выдающегося человека. В попытке проследить хронологическую последовательность становлении политических, научных и других на взглядов А. Букейханова обратимся к истории. В 1903 году в.
2531 Слова | 11 Стр.
Реферат
10095 Слова | 41 Стр.
Билет прилож
985 Слова | 4 Стр.
Бокейханов
2505 Слова | 11 Стр.
статья
945 Слова | 4 Стр.
Қазақ зиялылары
3500 Слова | 14 Стр.
Sdfghj
10722 Слова | 43 Стр.
101 юд
вступившая на путь политической борьбы, испытывала определенное влияние некоторых оппозиционных партий России. Она начала работу по развитию политического сознания казахского общества, пропаганде демократических идей, направленных против самодержавных порядков, поддерживала программы двух партий — кадетов и большевиков. А. Букейханов, Б. Каратаев, Б.Сыртанов, Ж. Сейдалин и другие стали членами партии кадетов. Позже в Семипалатинске и других городов. 5. Одновременно стали создаваться и организации.
643 Слова | 3 Стр.
Семинар по современной истории Казахстана
2189 Слова | 9 Стр.
Реферат
8776 Слова | 36 Стр.
ОКТЯБРЬСКАЯ РЕВОЛЮЦИЯ
727 Слова | 3 Стр.
Rfpf[cnfy d yfxfkt 20 dtrf
рассмотрел вопрос образования казахской политической партии Алаш.После Февральской революции активизировалось мусульманское движение. Состоявшийся в мае 1917 года Всероссийский съезд мусульман рассматривал вопрос об отношении к войне, он признал формой государственного устройства России демократическую республику, по отношению к женщинам высказался против многоженства и калыма. В сентябре 1917 года образовалась первая мусульманская партия — Партия туркестанских федералистов. В северных областях Казахстана.
2413 Слова | 10 Стр.
22222
демакратическом устройстве общественной жизни. Ахмет Байтурсынов был выдающимся политическим, государственным деятелем. Являясь, членом партии Алаш, он вошел в состав правительства Алашорды. Он был сторонником независимого демократического государства. Мы знаем, что партия Алаш не приняла Советскую власть. В этом трудно винить руководство партии. В партию Алаш вошли, в основном, представители молодой только нарождающейся буржуазной интеллигенции. Поэтому, было бы абсурдным думать, что молодая буржуазия.
643 Слова | 3 Стр.
ВАРИАНТ 1
786 Слова | 4 Стр.
история каз
Наманганского и Аулие-Атинского уездов в верховьях Таласа. 2)16 июня в 8 часов утра в нескольких местах Целинограда собралась преимущественно молодёжь и учителя. Пройдя с демонстрацией по городу, колонны соединились на площади Ленина перед обкомом партии, где в 10 часов начался митинг.По разным оценкам, их было от 500 до 5000[1]. Они выступили с заявлением против предоставления автономии немцам, которое было передано присутствовавшим партийным руководителям области. В заключение демонстранты заявили.
6996 Слова | 28 Стр.
Карты казахстана
Лидеры Алаш-Орды: А. Бокейханов, А. Байтурсынов, М. Дулатов, А. Ермеков, М. Шокаев. Алихан Букейханов 1866-1937 Высшее образование получил в Петрограде, окончил Лесной институт, один из самых престижных в то время. Избирался депутатом Государственной думы России. Находясь в гуще политических событий переломного для Российской империи периода — в преддверии Февральской революции 1917 года, прекрасно понимал обстановку в России и ее место и роль в мире. Приветствовал Февральскую революцию как начало.
1315 Слова | 6 Стр.
Zzzzz
социалистической революции, другие — под знамя партии «Алаш» и поддержали идею создания казахской национальной автономии в рамках буржуазно-демократической России. Партия «Алаш» была организационно оформлена на первом Всеказахском съезде в Оренбурге в июле 1917 г. Она представляла из себя партию либерального толка. Установление Советской власти в Казахстане растянулось на несколько месяцев — от конца октября 1917 г. до марта 1918 г. Не приняли Октябрьскую революцию партия «Алаш» и ее лидеры: 5-13 декабря 1917.
1471 Слова | 6 Стр.
Чокан Чингизович Валиханов
Независимость государства является особой ценностью, которой нужно дорожить и, которая предполагает знание своей истории, знание того, как мы достигли её. О том, что мы, нынешнее и будущее поколение являемся продолжателями великих дел наших предков, не раз в своих выступлениях отмечал ПрезидентРеспублики Казхстан Н.А.Назарбаев [1]. В достижении независимости огромную роль в конце ХІХ и в начале ХХ века сыграла творческая и научная интеллигенция Казахстана.
Образование и деятельность западного отделения Алаш-Орды – одна из самых ярких страниц в отечественной истории. Она символизирует уровень гражданской зрелости казахского общества и возросший потенциал казахской политической элиты, способной в начале ХХ века решать судьбоносные вопросы будущего развития в условиях острого социального противостояния. Именно в эти годы закладывались многие ростки политических и социально-экономических программ современного Казахстана [4].
Особое место имеет в этот период вклад Ж. Досмухамедова в становление казахской независимой государственности и в формирование политической культуры. Он стал непосредственным создателем Западного отделения Алаш, под его руководством были образованы первые органы новой и самостоятельной власти. Значение его деятельности важно и для современного общества, так как идеи и дела отражали коренные чаяния и помыслы казахского народа [4].
— трансформация экономических основ жизнедеятельности казахов, их традиционного хозяйства;
— создание политико-правовой базы для реализации особо чувствительных нужд и запросов в сфере свободы вероисповедания, прав личности и гражданина, национального равноправия в полном объеме;
— радикальное повышение грамотности, развитие национальной школы, формирование современной общей и особенно политико-правовой структуры;
— включение этнополитческой элиты и широких масс в реальный политический процесс через представительные органы, политические партии и общественные организации, органы управления и самоуправления [4].
Отмечая важность того, что благодаря алашординцам Казахстан обозначил государственную границу, обрел государственность, предшествовавшую обретению независимости, мы предлагаем следующие предложения, принимая важность изучения истории казахского народа:
— необходимо, создать в музеях республики зал, посвященный деятельности алашординцев;
— написать и издать книги под соответствующей рубрике о жизни и деятельности алашординцев;
— выпустить фильмы об истории алашординцев.
Основные термины (генерируются автоматически): Алаш, казахский народ, всеказахский съезд, дело, казахское общество, Оренбург, родина, родной язык, федеративная республика.
Читайте также:
- Противоположные взгляды на искусство сочинение
- Сочинение по рассказу бирюк тургенева 6 класс
- Сочинение на тему адвокатура
- Кому на руси жить хорошо пьяная ночь сочинение
- Сочинение про беллу свон