Азаматтык кукыктык катынастар ?андай мындеттемелерды ту?ызады эссе

Жоспары

1. Кіріспе бөлімі

Негізгі бөлім

1. Азаматтық – құқықтық қатынастың мазмұны және түрлері
2. Азаматтық – құқықтық қатынастардың пайда болуы негіздері
3. Азаматтық – құқықтық қатынастардың субъектілері

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

 Азаматтармензаңды тұлғалар әртүрлі іс — әрекетжасасукезіндеөзара әртүрлі қоғамдық қатынасқатүседі.Құқықтыққатынас – құқық нормалары менреттелунәтижесінде пайдаболған қоғамдық қатынастың біртүрі . Қоғамдық қатынасты азаматтық – құқық нормалары арқылы реттеунәтижесінде заңдысипаталып ,азаматтық – құқықтыққатынас пайда болады. Азаматтық құқықтыққатынас – бұлазаматтық – құқық нормалары мен реттелінетін қоғамдыққатынас.

Азаматтық – құқықтық қатынас барлық қоғамдық қатынас сияқты тұлғалардың өзара қатынас болып табылады.Онда кем дегенде екі тарап болдыжәне олардың әрқайсысы не құқыққанеміндетке ие немесе бұл екі жақты құқықтық қатынастаболса , ондатараптардың әрқайсысы құқықтар мен міндеттергетепе – теңие. Азаматтық – құқықтық қатынастар азаматтар өз еркінбілдірмесе де пайда болады . ( Мысалы , зиян келтіруге байланысты міндеттемеде зиян келтіруші мен зиян шегуші мұндайқұқықтық қатынастың пайда болуынқаламаса да құқықтық қатынас пайда болады . Мұндай жағдайды тараптар ,құқық пенміндетті амалсыздан еріксіз түрде жүзеге асырады ).

Азаматтық – құқықтық қатынастың мазмұныжәне түрлері

 Азаматтық – құқықтыққатынастың мазмұнын оның қатысушыларының құқықтары мен міндеттері құрайды .Қоғамдық қатынастарды азаматтық – құқықтық реттеуді жүзеге асыру кезінде қатысушылары кейін олардың әрекеттерін анықтайтын субъективтік құқықтарменміндеттергеиеболады .Құқықтық қатынастар өзара әрекет,қатысушылардың субъективтік құқтары мен оларға жүктелген міндетттергесәйкес жүзеге асырылады.

Субъективтікқұқықдегеніміз – құқыққаие тұлғаныңзаңмен белгіленген әрекеті болып табылады. Құқыққа иетұлғабелгілі әрекеттердіөзіжүзегеасыруы мүмкін. Азаматтықзаңғабайланысты меншікиесіөзмүлкіниелену ,пайдаланужәнеоғанбилікетуқұқығынаие.Сондықтан ,азаматөзінетиесілімүлікті қалайпайдаланудыөзішешеді . Құқыққа иетұлғабелгілібір әрекеттердіорындаудынемесеорындамаудыекіншітұлғаданталапетугеқұқылы . ҚРАҚ224- бабынасәйкессатыпалушыдансатылғанзаттыберудіталапетугеқұқылы . Бұдан көріп отырғандай ,құқыққа иетұлға белгілібір әрекеттерді екінші тұлғаның орындауын талап етеді , бірақбұл олардың арасындағышарттың негізінде болуғатиіс.

Субъективтікміндетдегеніміз – міндетті тұлғаныңзаңда көрсетілген тиісті әрекеттері болып табылады . МысалыҚРАҚ239-бабы бойынша жеткізіп берушісатып алушыға шартта көрсетілгенөнімді әкеліпберуге міндетті.

Азаматтық – құқықтық міндет дегеніміз – азаматтардың әрекеттері реттейтін амал болып табылады . Ол азаматтыққұқық нормасымен құқыққаие тұлғаның мүдделерінқанағаттандырумақсатында міндетті тұлғаның белгіліәрекеттерді орындауын қамтамасыз ету жолымен жүзеге асырылады.

 Субъективтік – азаматтық құқық пен азаматтық – құқықміндеттері тікелей азаматтық – құқықтық қатынастың мазмұнын құрайды . Олар бірлесіп азаматтардың әрекеттерін реттейтін бірден – бірәдіс ретінде,азаматтардың мүдделерінқанағаттандыруды азаматтық құқық нормаларына сәйкес жүзеге асырады.

 Азаматтық – құқықтыққатынастыңмазмұны меннысан бірімен – бірі тығыз байланысты .Азаматтық – құқықтық қатынастың қатысушыларының субъективтік құқықтар мен міндеттері, оның құқықтықнысанынқұрайды . Бұдан бізмазмұннысансызөмір сүрмейтінін және керісінше,нысанмазмұнсызболмайтынын көріп тұрмыз . Қандай даболмасын мазмұн белгілінысаннантыс өмірсүре алмайды,ал нысан әрдайым белгілімазмұнның нысаны болып табылады .Сол сияқты құқықтар мен міндеттер құқықтық қатынастан тыспайда болмайды , ал құқықтық қатынас , өз кезегінде қатысушыларының құқықтарымен міндеттерінбілдіруге уақытқа дейін өмір сүреді.

Субъективтікқұқық пен оған жауап беретін субъективтік міндеттер субъектілердің мүмкін және тиістіәрекеттерініңсипатына байланысты ажыратылады . Құқыққа ие тұлғада белгілі әрекеттердіөзі жасаумүмкіндігі болған жағдайда ,оған ешкім кедергі жасамау керек ,яғни міндетті тұлға пассивтік жағдайда ,әрекетсіздіктеболды . Егер құқыққа ие тұлғаның құқығыбелгілі бір әрекетті талап ету мүмкіндігінен туса ,міндеттітұлғаныңміндеті сол әрекетті орындау ,яғни оның белсенді әрекетінде.Барлық жағдайдада құқықтарды жүзеге асыру міндеттерді орындау құқықтық қатынаста құқыққа ие субъектінің құқықтық мүдделерін қанағаттандыруға бағытталады.

 Азаматтыққұқықғылымы азаматтық – құқықтыққатынастарды әртүрлі белгілеріне байланысты бірнеше түрлерге бөледі.

 Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің жалпы бөлімінде ,азаматтық заңдармен реттелетін қатынастар көрсетілген , яғни азаматтық заңдармен қатысушылардың теңдігіне негізделген мүліктікқатынастар ,сондай – ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар реттеледі.

 Мүліктік қатынастарға байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар азаматтық заңдармен реттеледі , өйткені оларзаң құжаттарында өзгеше көзделмеген,не мүліктік емес жеке қатынастар мәнінен өзгеше туындамайды.

 Барлық азаматтық – құқықтық қатынастар субъектілердің арасындағы құрылымдық байланысқа байланысты салыстырмалы және абсолюттік болып екіге бөлінеді.Салыстырмалы құқықтық қатынаста құқыққа ие тұлғаға нақты анықталғанміндетті тұлғаға қарсы тұрады . Бұл бір немесе бірнеше тұлға болуы мүмкін . Мысалы,үлесті меншіктің қатысушыларының арасында салыстырмалы құқықтық қатынас пайда болады ,себебі осы құықтыққатынас субъектілік құрамы анықталған . Абсолюттік құқықтыққатынаста құқыққа ие тұлғаға міндетті тұлғалардың анықталмаған саны қарсы тұрады. Мысалы ,авторлық құықтық қатынаста міндетті тұлға ретінде шығарманың айналасындағы барлық тұлғалар танылады.

Азаматтық – құқықтық қатынастарды мұндай топқа бөлудің практикалық маңызы мынада ,құқыққа пе тұлғаның құқығын абсолюттік құқықтық қатынасқа кез келген тұлға бұза алады. Салыстырмалы құқықтық қатынаста құқыққа ие тұлғаның құқықтары осы құқықтық қатынасқа қатысушы нақты түрде анықталған нақты тұлғалардың тарапынан бұзылуы мүмкін.Мысалы,кез келген адамавтордың шығармасын заңсыз пайдаланс,автордың осы шығармаға деген құқығын бұзады.Үлесті меншіктіңқатысушысының айрықша сатып алу құқығын тек қана үлесті меншіктің басқа қатысушысыбұзуы мүмкін . Осыған сәйкес, абсолюттік құқықтық қатынастағы құқыққа ие тұлғаның құқығыкез келген адамның тарапынан болатын құқық бұзушылықтан қорғалады , ал салыстырмалы құқықтық қатынастағы құқыққа ие тұлғаның құқығы нақтыанықталған тұлғалардың тарапынан болатын бұзушылықтанқорғалады.

Азаматтық – құқықтық қатынастардың пайда болу негіздері

Азаматтықзаңдардың нормалары өздігінен азаматтық құқықтық қатынасытарды қалыптастырмайды ,өзгертпейді және тоқтатпайды . Ол үшінқұқық нормаларымен көрсетілген белгілі бір жағдайлардың болуы қажет , оларды азаматтық заңды фактілер деп атаймыз . Заңды фактілер құқық нормалары мен азаматтық – құқық қатынас арасындағы байланыстырушы түйін ретінде жүреді . Заңды фактілерсіз бірден – бір азаматтық – құқықтыққатынас қалыптаспайды өзгермейді және тоқтатылмайды . Мысалы Азаматтық кодекстің29 – тарауында мүліктік жалдауқұқықтық қатынасының пайда болу, өзгеру немесе тоқтау мүмкіншілігі көрсетілген.Бірақ айтылған азаматтық – құқықтық қатынас пайда болуы үшін АК 393бапта көрсетілген шарттың жасалуы қажет . Пайда болған мүлікті жалдау құқықтық қатынасы тараптардың өзара келісімі арқылы сату – сатып алу қатынасына өзгертілуі мүмкін немесе жаға берушінің талабымен мерзімінен бұрынтоқталуымүмкін.

 Заңдыфактілер азаматтық – құқықтық қатынатың негізіндежатыр және олардың пайда болуына ,өзгеруіне және тоқталуына алып келеді, сондықтан оларды азаматтық – құқықтық қатынастың негіздері деп атайды.

Біздің азаматтық заңда азаматтық – құқықтық қатынастың негізгі ретінде әртүрлі заңды фактілер көрсетілген.

Азаматтық құқық пен міндетзаңдарда көзделген негіздерден , сондай – ақ азаматтар мен заңды тұлғалардың әректінен пайдаболады,өйткені оләрекеттеразаматтық – заңдардакөрсетілген.

Осығансәйкес азаматтыққұқықпенміндеттер:

-Заңдардакөзделгеншарттармен өзгеде мәмілелерден, сондай-ақ заңдардакөзделмегенімен, оларға қайшы келмейтін мәмілелерден;

• Заңдарға сәйкес азаматтық – құқық қатынасқалыптастыратын туғызатын әкімшілікқұжаттардан;
• Азаматтық – құқық пен міндеттерді белгілейтін шешімінен;
• Заң құжаттарында тыйым салынбаған негіздер бойынша мүлікті жасау немесе иеленунәтижесінде;
• Өнер табыстар , өнеркәсіптік үлгілер , ғылым ,әдебиет пен өнер шығармаларын және интеллектуалды қызметтің өзгеденәтижесінжасау;
• Басқа тұлғаға зиян келтіру салдарынан сол сияқты басқа тұлға есебінен мүлікті негізгі иелену немесе жинау салдарынан;
• Азаматтар мен заңды тұлғалардың өзге де салдарынан;
• Заңдарда азаматтық – құқықтық салдардың басталуын байланыстыратын оқиғаларнәтижесіндепайдаболады;

 Бірақбұлармен заңдыфактілер шектелмейді . Азаматтық – құқықтық қатынастар заңда тікелей көрсетілмеген ,бірақ оныңжалпы мәніне қайшы келмейтін басқадазаңды фактілернегізіндепайда болады ,өзгередіжәне тоқтатылады.

 Азаматтық – құқықтық қатынастардың субъектілері 

Барлықазаматтық – құқықтықбайланысқакемдегендеекі тұлғақатысады ,ал керісіншежағдайдабұлазаматтық – құқықтық қатынас болмайды.

 Осыазаматтық қатынастыңқатысушыларыноның субъектілерідепатайды.

 Барлыққоғамдыққатынастарсияқты азаматтыққұқықтық қатынастарадамдардыңарасындажүзегеасады . Сондықтаназаматтық – құқықтық қатынастыңсубъектісі ретінде жеке тұлғазаңда азаматтардыатайды . Осы жекетұлғаменбіргеазаматтық – құқықтық қатынастың субъектісі ұйымдар қатысады ,оларды заңды тұлғалардепатаймыз.Тағыда азаматтық – құқықтық қатынастыңерекше субъектісі ретінде мемлекет пен әкімшілік – аймақтықбөліністер қатысады .

Қазақстан Республикасында азаматтық – құқықтық қатынастың қатысушыларының тізбегі. ҚазақстанРеспубликасыАзаматтық Кодексінің 1бабындакөрсетілген ,яғниазаматтық – құқықтықзаңдарменреттелетінқатынастыңқатысушылары азаматтар ,заңды тұлғалар ,мемлекет ,сондай – ақ әкімшілік – аумақтық бөліністерболып табылады.

Азаматтық – құқықтық нормалармен реттелетін қатынастың субъектісі ретінде азаматтармен бірге шетел азаматтарыжәне азаматтығыжоқадамқатысады.

 Азаматтыққұқыққабілеті ол туған кезден басталып ,қайтыс болған соңтоқтатылады . Азаматтуды деп саналған уақыттан бастап ,нәресте азаматтыққұқыққабілетінеие болады.

 Барлық әрекет қабілеттілігі бар азаматтар соныменбірге құқықтық қабілетке деие болады ,бірақ құқыққа ие тұлғалардың бәрінің әрекет қабілеттілігі болуы мүмкінемес.

 Азаматтардың құқық қабілеттілігі мен әрекет қабілеттілігін шектеудің заң құжаттарына да белгіленген шарттарментәртібінің немесе олардың кәсіпкерлік өзгеде қызметпен айналыу құқығының сақталмауы тиісті шектеудің белгіленген мемелекеттікнемесе өзгеде органның құжатын жарамыз дептануға әкеліп соқтырады.

Азаматтық құқықтық қатынастаазаматтармен қатарзаңды тұлғаларсубъектболып табылады .

Заңдытұлғаазаматтыққұқықтарғаиеболып ,өзқызметіне байланыстыміндеттердіатқараалады . Бірақ ,текқанаазаматтарғана иеленетінқұқықтарғазаңдытұлғалариеболаалмайды . Заңдытұлғалар кейбірқызметтердіжүзегеасыруүшінмемлекеттенарнайырұқсат алуыкерек.

Заңдытұлғалардыңкейбір түрлерініңқұқыққабілеттілігінезаңмен белгіленгеншектеулерболуымүмкін.

Азаматтық – құқықтық қатынасқа азаматтармен заңды тұлғалармен қатармемлекет пен әкімшілік аумақтық бөліністерқатысаалады . Оларазаматтық – құқықтық қатынастың ерекшесубъектісіболып табылады яғниолардың құқық қабілеттілігі болады . Бірақ мемлекеттің құқық қабілеттілігініңөзерекшеліктерібар.Мемелекетбиліктіжүзегеасырады .

Қолданылған әдебиет

Е.Ш.Дүсіпов, О.К.Қағазов. Қазақстан Республикасының азаматтық құқық (Жалпы бөлім) Алматы 2006 жыл

Жоспар

Кіріспе.
Азаматтық құқықтық қатынастар ұғымы.
Азаматтық құқықтық қатынастардың элементтері мен ерекшеліктері.
Азаматтық құқықтың қайнар көздері
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе
Азаматтық құқық нормалырының талаптарына сәйкес туындайтын және бұл нормаларға тәуелді болатын жақтар арасындағы қатынастар азаматтық құқық қатынастар деп аталады. Азаматтық заңдармен тауар — ақша қатынастары және қатысушылардың теңдігіне негізделген өзге де мүліктік қатынастар, сондай-ақ мүліктік қатынастарға байланысты мүліктік емес жеке қатынастар реттеледі.
Азаматтық заңдар өздері реттейтін қатынастарға қатысушылардың теңдігін, меншікке қол сұқпаушылықты, өз еркіндігін, жеке істерге кімнің болса да озбырлықпен араласуына жол бермеуге болмайтындығын, азаматтық құқықтарды кедергісіз жүзеге асыру, нұқсан келтірген құқықтардың қалпына келтірілуін, оларды соттың қорғауын қамтамасыз ету қажеттігін тануға негізделеді.
Қазіргі замандағы нарықтық қатынастардың күн өткен сайын арта түсуі және олардың қарыштап дами түсуі азаматтық-құқықтық қатынастардың барынша ұлғаюына алып келуде. Қоғамдық қатынастарды құқықтың түрлі салаларының нормалары реттеп отырады.
Азаматтық құқық негізінен меншік қатынастарын және тауар-ақша айналымы саласында қалыптасатын қатынастарды реттейтіні бізге мәлім. Сонымен, азаматтық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар азаматтық-құқықтық қатынастар деп аталады. Азаматтар мен заңды тұлғалар өмірдегі өздерінің қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін түрлі қатынастарға түсіп отырады. Адамдар арасында қалыптасатын қатынастар сан алуан. Осы қатынастар құқық тұрғысынан реттеле бастаған кезде олар құқықтық қатынас сипатына ие болады.
Осы рефератта азаматтық құқық жалпы бөлімінің негізгі институттарының қатарына жататын азаматтық құқық қатынастарының жалпы сипаттамасы мен ұғымын, олардың пайда болу және тоқтатылу, өзгеру негіздерін және бүгінгі күні кездесіп жатқан сан алуан түрлері туралы мәселелер көтерілмек. Кез келген қатынастың өзіне сай мазмұны болатындай, азаматтық-құқықтық қатынастардың да өздеріне сай мазмұндары бар. Осы мәселе де бұл курстық жұмыстың зерттеу аясынан шет қалмайтындығын айта кеткен жөн.
Осы рефератта азаматтық-құқықтық қатынастар саласындағы ғылыми еңбектер, атап айтқанда қазақстандық және ресейлік ғалымдардың еңбектері кеңінен қолданылмақ.
Азаматтық-құқықтық қатынастардың ерекшеліктері азаматтық-құқықтық реттеудің объектісі мен әдістеріне байланысты болып табылады. Азаматтық-құқықтық қатынастардың аза маңызды белгісі ондағы тараптар теңдігі болып табылады.
Азаматтық және азаматтық заңдар ұғымына,жүйесіне және олардың қолданылуына қатысты барлық мәселелер көлемін зерттейтін құқықтық ғылым саласын азаматтық құқық ғылымы деп таниды.
Азаматтық құқық ғылымының міндеті-азаматтық-құқықтық нормалар жүйесінің және оның жекелеген буындарының пайда болуы мен мазмұнының ерекшеліктерін анықтайтын жағдайларды зерттеу.Егер азаматтық құқықтың пәні қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласы болса,азаматтық құқық ғылымының пәні құқықтық нормалардың жиынтығы-нақ азаматтық құқықтың өзі болып табылады.
Әлбетте бұл пән азаматтық құқықтық нормалар реттейтін қоғамдық қатынастарды да,бұл нормалардың заңдарда бейнеленуінде ,олардың әр түрлі мемлекеттердегі ерекшеліктерін де,оларға сын тарапынан берілген бағаны да және жетілдіру мүмкіндіктерін де қамтиды.

Азаматтық құқықтық қатынастар ұғымы
Азаматтық құқық — азаматтық заңдарда көрініс тапқан мүліктік және мүліктік қатынастармен байланысы бар мүліктік емес жеке қатынастарды реттейтін нормалар жиынтығы. Бұл нормалар азаматтық заңнамада көрініс тапқан.
Азаматтық құқық нормаларының талаптарына сәйкес туындайтын және бұл нормаларға тәуелді болатын жақтар арасындағы қатынастар азаматтық құқық қатынастары деп аталады.
Адамдар өз өмірінде және әрекет үстінде үнемі әрқилы азаматтық құқық қатынастарына араласып жүргенімен, өздерінің әрекеттерінің заң жөніндегі сипатын көбінесе ескере бермейді. Мысалы, қайсыбір затты болсын сатып алуда сатушы мен алушының арасында Азаматтық кодексте көрсетілген сату-сатып алу мәмілесінен туындайтын өте күрделі құқықтық қатынастар пайда болады. Бұл мәміле бойынша сатып алушы белгілі бір сомада ақша төлеуге міндетті, ал сатушы сатқан затты сатып алушының меншігіне беруге, немесе затында сапасы жағынан бір кемшілігі немесе сан жағынан кемістігі болса, онда оны басқа затпен ауыстыруға, толықтыруға, әйтпесе алған ақшасын қайтарып беруге міндетті және т.с.с.
Заңды тұлғалардың барлық істері де нақ жаңағыдай азаматтық құқық қатынасы ретімен жүзеге асады. Өндіріс жабдықтарын тапсыру, өнімдерді сату, банк арқылы есеп айыру — осылардың бәрі де құқықтық қатынасты тудырады, яғни осылардың бәрінің де заң арқылы белгілі салдары болады.
1.Құқық қатынастарын сөз еткенде, оны талдағанда бір алдымен құрамдас элементтерін айқындап алуымыз қажет. Әрбір құқық қатынастарында қатынастың субъектілері деп аталатын қатысушылары болады. Азаматтық құқық қатынастарының субъектілері: жеке тұлғалар, әкімшілік-аумақтық бөліністер, сондай-ақ мемлекет болып табылады.
Құқық қатынастарына қатысушылардың арасында белгілі бір байланыс орнайды, сол себепті бұлардың арасында қатынастарының мазмұнын құрайтын белгілі бір құқықтар мен міндеттер пайда болады.
Сол қатынаста құқықтар мен міндеттер не нәрсеге (мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер) бағытталған болса, сол нәрсе оның объектісі деп аталады.
2.Осыған орай құқықтың жалпы теориясының бір мәселесіне тоқтала кеткеннің еш артықтығы жоқ. Әдетте құқық сөзі бір-бірімен тығыз байланысты, бірақ шын мәнінде мүлдем бөлек екі мағына білдіретіндігін айтпасқа болмайды. Оның біріншісін Азаматтық құқық құқық нормалары дегенге қолданамыз. Бұл сөз тіркесіндегі құқық дегеніміз мемлекетте қалыптасқан құқықтық рәсімдер жүйесі, жиынтығы. Қажет болған жағдайда оның жүзеге асырылуы мемлекет күшіне сүйенеді. Осы мағынасында қолданатын құқықтын объективті мағынасындағы құқық деп немесе объективті құқық деп атайды.
Әрбір құқық қатынасында қатысушының бірінің субъективті құқығына екіншісінің заңдық міндеттілігі сәйкестендіріледі, яғни біреуінің екіншісі алдындағы міндеттілік аясы айқындалады. Мысалы, үйді сатып алу-сату шартына сәйкес сатушы мен сатып алушы арасында екі бірдей құқық қатынасы пайда болады. Оның біріншісінде сатып алушы үйді алуға құқылы да, сатушы оны беруге міндетті.
3.Заңдылық фактісінің түсінігі. Азаматтық құқық нормалары өздігінен азаматтық құқық қатынастарын тудырмайды. Қандай да болсын нақтылы азаматтық құқық қатынастары белгілі бір жағдай болғанда ғана пайда болады. Мұның мазмұнының өзгеруі немесе оның қасқартылуы да белгілі бір жағдайға байланысты. Осындай құқық қатынастарының пайда болуына, өзгеруіне немесе оның қысқартылуына себепкер болатын жағдайларды заңдылық фактілер деп атайды. Мысалы, баланың тууы, мәміленің бүлінуі т.т. заңдылық фактрлер болып табылады.
4.Заттар — азаматтық құқық қатынастарының объектілері. Азаматтық құқық қатынастарының объектілері деп заттарды (мүлік және мүліктік құқық), жұмыс пен қызметті, ақпаратты, материалдық деп есептелмейтін игіліктер (мәселен атау) мен интеллектуалды меншікті, яғни әдеби шығарма, өнертабыс және тағы басқаларын айтамыз. Дәл осы объектілерде құқық қатынастарына қатысушылардың мүдделері тоғысады және де бұл объектілердің құқық қатынастарындағы тағдыры шешіледі.
Заттар азаматтық айналымдағы қатынасына орай шектеулі айналым қабілеттігіне байланысты азаматтық айналымнан шығарылмаған және азаматтық айналымнан шығарылған деп бөлінеді. Азаматтық айналымнан шығарылмаған заттарды олардың иелері өзгеге еркін түрде бере алады, сөйтіп, ол ешқандай шектеусіз қолдан қолға өте береді.
Заттарды бөлінетін және бөлінбейтін деп жіктейді. Бөлінетін заттар бөлінген күннің өзінде тұтынушылық қасиетінен, бастапқы сапасынан айырылмайды.
Заттар құқық қатынастарында жекеше белгіленген және тектес қасиеттеріне қарай белгіленетін заттар деп бөлінеді. Заттар жеке белгілеріне қарап, немесе бүтін бір тобына, басқаларына тектесуіне қарап бөлінеді. Бірінші жағдайда жекеше белгіленген заттар деп, екінші жағдайда тектес қасиеттеріне қарай белгіленген заттар деп атайды. Жекеше белгіленгені тек басқасына емес, тек сол заттың өзіне тән. Зат сол жекеше күйінде ғана бір құқық қатынасында тектес қасиеттерімен айқындалады, ал басқа ретте даралық сипатқа ие.
Заттар қозғалмалы және қозғалмайтын болып бөлінеді. Оның қозғалмайтынына жермен тығыз байланысы бар жер учаскелері, учаске қойнауы, көпжылдық өсімдіктер, ғимарат және құрылыстар жатады, олар тұтастығы мен пайдаға асуына орай жерге елеулі залал келтірмей бөліне алмайды. Сондай-ақ Азаматтық кодекс қозғалмайтын заттар қатарына әуе және теңіз кемелері мен ғарыш объектілерін де жатқызады.Қозғалмайтын мүлікке берілетін құқық мемлекеттік тіркеуден міндетті түрде өтуі тиіс. Дәл сол сияқты мемлекеттік тіркеуге қозғалмайтын мүлікке жасалған келісім де жатады. Қосалқы зат және басты зат. Дербес пайдалануға келмейтін, тек басқа затпен (басты) ғана бірге пайдалануға болатын заттар қосалқы заттар деп аталады.Жалпы ережеге сәйкес қосалқы зат басты заттың заңдық тағдырына әсер етеді. Затқа ақша, валюталық құндылықтар, сондай-ақ құнды қағаздар жатады. Әдетте ақша тектес белгілерімен анықталған зат болып табылады. Тек оның көрініске қойылғандары ғана оған кірмейді. Қазақстанның барлық аумағында теңге заңды төлем құралы болып есептеледі. Ол банкнотта көрсетілген бірлікте — 100 теңге, 500 теңге және т.с.с. бағаланады. Шетелдік валютаменесеп айырысу тек заңда көзделген ретте жүзеге асады. Құнды қағаздар да зат делінеді. Құнды қағаз дегеніміз белгіленген нысан мен міндетті реквизиттерді сақтай отырып, қайсыбір мүліктік құқықты орнататын, оны күәландыратын, өзін көрсеткенде ғана құқықты іске асыратын құжат болып табылады. Құнды қағаз өзінде көрсетілгеніндей, мүліктік құқықтық айғақтайтын бірден бір құжат болып есептеледі. Құнды қағаздар мынадай 3 түрге бөлінеді: атаулы, ордерлік және ұсынбалы. Оның атаулысы белгілі бір адамға берілед, әрі ондағы құқықты тек өзі ғана жүзеге асырады. Оған мысалы, жинақ және депозитивті сертификаттар жатады. Ордерлік түрі де белгілі бір тұлғаға беріледі, бірақ ол бұл қағазды басқа біреуге бергенде бергені туралы оған жазады (индосамент). Ал, ол өз кезегінде бұл қағазды үшінші біреуге бере алады, т.с.с. Ұсынбалы түрі оны көрсетушіге беріледі, яғни оны көрсеткен адам ондағы құқыққа ие болады. Оған облигация және акция жатқызылады. Құнды қағаздарды шығару (эмиссия) тәртібі мен оны ұйымдастырып шығарушылардың (эмитент) жауапкершілігі заңмен реттеледі.

Азаматтық құқықтық қатынастардың элементтері мен ерекшеліктері
Нарықтық қатынастар, негізінен, азаматтық құқықпен реттеледі. Нарықтық қатынастар кең етек жая дамыған елдерде Азаматтық кодекс екінші Конституцияға теңестірілген Азаматтық құқықтың да өзіндік реттеу пәні бар. Ол — мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастар. Мүліктік қатынастар дегеніміз — мүлікті иелену, пайдалану және билік етуге (басқа біреуге беру) байланысты қатынастар. Басқаша айтқанда, мүліктік қатынастар — материалдық игіліктермен(мүлік,ақша,құнды қағаз,қызмет көрсету және т.б.) байланысты қоғамдық қатынастар. Мысалы, сату — сатып алу, жалға беру, мұраға қалдыру.
Мүліктік емес жеке қатынастар екі топқа бөлінеді — мүліктік қатынастармен тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастар және мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар.
Бірінші топтағы мүліктік қатынастармен тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастардың тікелей мүліктік сипаты мен ақшалай құны болмайды. Бұл топтың негізін интеллектуалдық меншікпен байланысы бар қатынастар құрайды.
Ғылыми еңбектің авторы немесе өнертапқыш өзінің авторлық құқығын қорғауға байланысты сотқа талап арыз беріп, арыз сот арқылы қанағаттандырылатын болса, онда ғылыми еңбектің авторының немесе өнертапқыштың қаламақы немесе басқалай сыйақы алуға құқығы болады. Бұл жағдайда мүліктік емес жеке қатынастар мүліктік қатынастармен байланыстылық сипат алады.
Жеке мүліктік емес қатынастардың екінші тобын — мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар құрайды.
Адам денсаулығына көлік арқылы зиян келтірілді. Денсаулыққа келтірілген зиянның нақты ақшалай құнын анықтауға болмайды. Дегенмен де, азаматтық құқықтың нормалары істің мән-жайына байланысты денсаулыққа келген зиянның орнын толтыруды реттейді (зиян келтірушінің кінәсін, зиян келтіруші мен жөбірленушінің материалдық жағдайын және т.6.).
Жеке өмірге, тұрғын үйге, ар-намысқа, іскерлік беделге қолсұқпаушылық екінші топтағы жеке мүліктік емес қатынастарға жатады.
Реттеудің азаматтық-құқықтық әдісі заңды тараптардың теңдігін, құқық бұзушылық кезіндегі жауапкершіліктің мүліктік және өтемақылық сипатын, сотқа жүгіну арқылы жүзеге асатын құқық қорғаудың айрықша әдісін білдіреді. Бұл әдіс диспозитивті деп аталады. Бұл тараптардың теңдігін, әрекеттің тәуелсіздігін, қарым-қатынастың еріктілігін білдіреді.
Дүкен иесі тауар жеткізіп берушілерді өзі анықтайды, тараптар баға мен басқа да шарттар туралы келіседі және бұл … жалғасы

Азаматтық құқық

Автор:   •  Февраль 5, 2019  •  Эссе  •  579 Слов (3 Страниц)  •  2,081 Просмотры

Страница 1 из 3

Кіріспе
Азаматтық құқық – бұл Қазақстан Республикасындағы құқық салаларының ішіндегі азаматтар мен заңды тұлғалар, мемлекет және оның әкімшілік бөлінісінің күнделікті өміріндегі қызметімен тікелей байланысты құқық саласының бірі болып табылады.
ҚР-ның қолданыстағы құқықтық жүйесінде азаматтық құқық – құқық салалары деп аталатын негізгі және жетекші буындардың бірі. Басқа да салалар секілді, азаматтық құқық Қазақстан Республикасының Конституциясына сүйенеді, өтйкені оның 1-ші бабы адам және адамның өмірі, оның құқықтары мен бостандықтары біздің мемлекетіміздің ең жоғарғы құндылықтары ретінде жарияланған.
Республикадағы құқықтың барлық салалары жүйесінде азаматтық құқықтың маңызы, бірншіден, оның реттеу нысанасы болып табылатын қатынастардың шешуші рөліне, екіншіден, оның қолданылу аясының кеңдігіне, үшіншіден, оның жеке адамның мүліктік және мүліктік емес құқықтары мен мүдделерін қорғаумен ажырамастай байланыстылығы.

І тарау. Азаматтық құқыққа жалпы сипаттама
Азаматтық құқық дегеніміз — азаматтық заңдарда көрініс тапқан мүліктік және мүліктік қатынастармен байланысы бар мүліктік емес жеке қатынастарды реттейтін нормалар жиынтығы. Бұл нормалар азаматтық заңнамада көрініс тапқан.
Азаматтық құқықтың да өзіндік реттеу пәні бар. Ол —мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастар. Мүліктік қатынастар дегеніміз — заттарды, заттар мен өзге де материалдық игіліктерге қатысты құқықтар мен міндеттерді иелену және пайдалану жөніндегі қатынастарды мүліктік деп түсінеді. Басқаша айтқанда, мүліктік қатынастар —материалдық игіліктермен(мүлік,ақша,құнды қағаз,қызмет көрсету және т.б.) байланысты қоғамдық қатынастар. Әдетте мүліктік қатынастар объектісін ақшамен бағалауға болад. Мысалы, сату — сатып алу, жалға беру, мұраға қалдыру. Мүліктік емес жеке қатынастар екі топқа бөлінеді —мүліктік қатынастармен тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастар және мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар.
Бірінші топтағы мүліктік қатынастармен тығыз байланысты мүліктік емес жеке қатынастардың тікелей мүліктік сипаты мен ақшалай құны болмайды. Бұл топтың негізін интеллектуалдық меншікпен байланысы бар қатынастар құрайды.
Ғылыми еңбектің авторы немесе өнертапқыш өзінің авторлық құқығын қорғауға байланысты сотқа талап арыз беріп, арыз сот арқылы қанағаттандырылатын болса, онда ғылыми еңбектің авторының немесе өнертапқыштың қаламақы немесе басқалай сыйақы алуға құқығы болады. Бұл жағдайда мүліктік емес жеке қатынастар мүліктік қатынастармен байланыстылық сипат алады.
Жеке мүліктік емес қатынастардың екінші тобын — мүліктік қатынастармен байланысы жоқ мүліктік емес жеке қатынастар құрайды.
Адам денсаулығына көлік арқылы зиян келтірілді. Денсаулыққа келтірілген зиянның нақты ақшалай құнын анықтауға болмайды. Дегенмен де, азаматтық құқықтың нормалары істің мән-жайына байланысты денсаулыққа келген зиянның орнын толтыруды реттейді (зиян келтірушінің кінәсін, зиян келтіруші мен жөбірленушінің материалдық жағдайын және т.6.).
Жеке өмірге, тұрғын үйге, ар-намысқа, іскерлік беделге қолсұқпаушылық екінші топтағы жеке мүліктік емес қатынастарға жатады.
Реттеудің азаматтық-құқықтық әдісі заңды тараптардың теңдігін, құқық бұзушылық кезіндегі жауапкершіліктің мүліктік және өтемақылық сипатын, сотқа жүгіну арқылы жүзеге асатын құқық қорғаудың айрықша әдісін білдіреді. Бұл әдіс ор деп аталады. Бұл тараптардың теңдігін, әрекеттің тәуелсіздігін, қарым-қатынастың еріктілігін білдіреді.
Дүкен иесі тауар жеткізіп берушілерді өзі анықтайды, тараптар баға мен басқа да шарттар туралы келіседі жене бұл әрекеттерді келісімшарт түрінде рәсімдейді. Аталған келісімшарт бұзылғанда тараптар келісімшарттың күшін жояды, ал бір-біріне қоятын талаптары болса, онда ол мәселелер сот арқылы шешіледі.
Азаматтың құкықтың қағидаларына:

• тараптардың теңдігі;
• шарт еркіндігі және таңдау құкығы;
• еркіндік;
• меншікке қол сұкпаушылык;
• біреудің жеке ісіне келісімсіз араласпауы;
• азаматтык құкықтардың еш кедергісіз жүзеге асырылуы;
• бұзылған құқыктарды калпына келтіруді қамтамасыз ету;
• азаматтық-құқықтык қатынасқа катысушылардың құқықтарын сот арқылы корғау жатады.
Аталған қағидаларды азаматтық құқыктың барлық қатысушылары басшылыққа алуы тиіс, өйткені олар әрбір адам өмірінің негізін қалаушы мәнге ие.
Азаматтық құқықтың жүйесі
Азаматтык құқықты қолдануды жеңілдету үшін оны жалпы және ерекше бөлімдерге бөледі. Азаматтық құқықтың жалпы бөліміне жалпы ережелерді реттейтін нормалар жатады. Олар: келісімшарт, меншік құкығы және міндеттемелік құкығы.
Ерекше бөлімді, негізінен, нақты катынастарды реттейтін нормалар құрайды. Олар — айырбас, жалға алу, сатьш алу-сату, интеллектуалдық меншік, авторлық құкык және өсиетнама.
Азаматтық құқықтың қайнар көздері
Азаматтық құқықтың қайнар көздеріне мыналар жатады:
• Қазақстан Республикасының Конституциясы. Конституция меншіктің түрлі нысандарын калыптастыру үшін жеке меншікке байланысты катынастарды, оның ішінде мүліктік катынаспен байланысты жеке мүліктік емес түрлі катынастарды реттеу негізінде енгізілген
6-бапта:
1. «Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады жене бірдей қорғалады. Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс.
2. Меншік субъектілері мен объектілері, меншік иелерінің өз құқықтарын жүзеге асыру көлемі мен шектері, оларды қорғау кепілдіктері заңмен белгіленеді.
З.Жер мен оның қойнауы, су көздері, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, басқа да табиғи ресурстар мемлекет меншігінде болады.Жер, сондай-ақ заңда белгіленген негіздерде, шарттар мен шектерде және жеке меншікте де болуы мүмкін» деп жария етілген.
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі азаматтық құқықтың негіздері жүйесіндегі ерекше орынға ие. Бұл заңда азаматтық-құқыктық катынастардың негіздері, азаматтық құқыктың негізгі институттары т.б. жағдайлар нақты баяндалған.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі Жалпы және Ерекше бөлімдерден тұрады. Жалпы бөлім 1994 жылы 27 желтоқсан күні қабылданып, 1995 жылы 1 наурызда заңдық күшіне енген, ал Ерекше бөлімі 1999 жылы 1 шілдеде заңдық күшіне енді. Азаматтық кодекстің құрылымы бөлім, бөлімше, тарау, баптар мен тармақтарға бөлінген. Жалпы азаматтық кодекс 1142 баптан тұрады.
Басқа да заң актілері. Бұған азаматтық қатынастарды реттейтін арнайы конституциялық заңдар мен жай заңдар, Қазақстан Республикасы Президентінің конституцияльщ заң күші бар~және жай заң күші бар жарлықтары, парламенттін және оның палаталарының қаулылары, т.б. жатады.
Заңға негізделген нормативтік құқықтық актілерге әр түрлі министрліктер, атқарушы органдар, жергілікті органдардың азаматтық қатынастарды реттеуге арналған нормативтік құқыктьщ актілері жатады.
Әдеттегі құқықтар. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 3-бабының 3-тармағында: «Азаматтық қатынастар Қазақстан Республикасы аумағында қолданылып жүрген азаматтық заңдарға қайшы келмесе, солармен реттелуі мүмкін» деп көрсетілген.
Халықаралық шарттар (конвенциялар). Қазақстан тәуелсіз ел ретінде басқа мемлекеттермен әр түрлі шарттар жасасып жатады. Осы шарттардың азаматтық қатынастарды реттеуге қатыстылары азаматтық кұкықтың негіздерінің бірін құрайды. Халықаралық шарттардың еліміздегі ішкі заңдарға карағанда басымдылығы бар. Сол себепті ішкі заңдар халыкаралық заңдарға қайшы келмеуі керек. Егер қайшылық туып жататын болса, халықаралық шарттардың нормалары колданылады.
Сонымен, азаматтық құқық дегеніміз — тараптардың бір-біріне тәуелсіздігіне, теңдігіне негізделген тауар-ақша қатынасы, басқа да мүліктік қатынастарға тікелей байланысты жеке қатынастарды реттеуге арналған қүқықтық нормалардың жиынтығы болып табылады. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығының негізгі қайнар көзіне Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының азаматтық кодексі, заңдар, заңға негізделген актілер, әдеттік құқық, т.б. жатады.

ІІ тарау. Заңды тұлғалар
3.1 Заңды тұлға ұғымы
1. Меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкi бар және сол мүлiкпен өз мiндеттемелерi бойынша жауап беретiн, өз атынан мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке құқықтар мен мiндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп танылады.
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе сметасы болуға тиiс.
2. Заңды тұлғаның өз атауы жазылған мөрi болады.
Заңды тұлғалардың түрлерi мен нысандары
1. Өз қызметiнiң негiзгi мақсаты ретiнде табысын келтiрудi көздейтiн (коммерциялық ұйым) не мұндай мақсат ретiнде пайда келтiре алмайтын және алынған таза табысын қатысушыларына үлестiрмейтiн (коммерциялық емес ұйым) ұйым заңды тұлға бола алады.
2. Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға мемлекеттiк кәсiпорын, шаруашылық серiктестiк, акционерлiк қоғам, өндiрiстiк кооператив нысандарында ғана құрылуы мүмкiн.
3. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын заңды тұлға мекеме, қоғамдық бiрлестiк, акционерлiк қоғамдар тұтыну кооперативi, қоғамдық қор, дiни бiрлестiк нысанында және заң құжаттарында көзделген өзге де нысанда құрылуы мүмкiн.
Коммерциялық емес ұйым кәсiпкерлiк қызметпен өзiнiң жарғылық мақсаттарына сай келуiне қарай ғана айналыса алады.
3-1. Коммерциялық емес ұйым болып табылатын және мемлекеттiк бюджеттiң есебiнен ғана ұсталатын заңды тұлға тек қана мемлекеттiк мекеме нысанында құрылуы мүмкiн.
4. Заңды тұлғалар бiрлестiк құра алады (Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі 110-бабы).
5. Заңды тұлға осы Кодекстiң, заңды тұлғалар нысандарының әрқайсысы туралы Заңның, өзге де заң құжаттары мен құрылтай құжаттарының негiзiнде жұмыс iстейдi.

3.2 Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі
Құқық қабілеттілігі арнаулы және жалпы болады. Арнаулы құқық қабілеттілігі дегеніміз, заңды тұлғаның жарғыда көзделген қызметінің мақсатына сай келетіндей азаматтық құқықтары мен міндеттері болады. Мұндай жағдайда жарғыда олар айналысуға құқықты қызмет түрлері көрсетіледі. Осыған байланысты, ҚР АК 159-бабында былай делінген: «Заңды тұлғаның осы Кодексте, өзге де заң актілерінде немесе құрылтай құжаттарында нақты шектелген қызмет мақсаттарына қайшы келетін етіп жасаған, не оның органының жарғылық құзыретін бұза отырып жасаған мәмілесі, егер мәміледегі басқа тараптың мұндай жолсыздықтар туралы білгені немесе күнілгері білуге тиіс болғаны дәлелденсе, заңды тұлғаның немесе оның құрылтайшысының (қатысушысының) мүлік иесінің қуынымы бойынша жарамсыз деп танылуы мүмкін».4 Арнаулы құқық қабілеті бар заңды тұлғаның мысал ретінде қазыналық кәсіпорынды атауға болады.
Қазыналық кәсіпорынның шаруашылық қызметі жарғыда бекітілген мақсаттарымен және міндеттерімен айқындалады. Арнаулы құқық қабілеттілігі сондай-ақ коммерциялық емес ұйымдарға да: мекемелерге, қоғамдық бірлестіктерге, қоғамдық қорларға, тұтыну кооперативіне, діни бірлестіктерге, заңды тұлғалардың қауымдастық немесе одақ нысанындағы бірлестіктеріне тән. Жалпы құқық қабілеттілігі бар заңды тұлғалар өз кезегінде, кез келген қызметпен айналыса алады, кез келген азаматтық құқығы және соған қатысты міндеттемесі болады. Коммерциялық емес ұйымға жататын (шаруашылық серіктестіктер мен қоғамдар) көптеген заңды тұлғалардың жалпы құқық қабілеттілігі болады.
Азаматтық заңдарда заңды тұлғаның құқық қабілеттілігінің пайда болуы және тоқтатылуы туралы ереже белгіленген. ҚР азаматтық кодексінде заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі туралы былай делінген: «Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі ол құрылған кезде пайда болып, оны тарату аяқталған кезде тоқтатылады. Айналысу үшін лицензия алу қажет болатын қызмет саласында заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі сондай лицензияны алған кезден бастап пайда болып, ол қайтарып алынған, оның қолданылу мерзімі өткен немесе заң құжаттарында белгіленген тәртіппен жарамсыз деп танылған кезде тоқталады»
Заңды тұлғаның азаматтық айналымға қатысуы үшін тек қана құқық қабілеттілігі емес, сондай-ақ әрекет қабілеттілігі де керек. Азаматтарға қарағанда заңды тұлғалардың ерекшелігі олардың құқық және әрекет қабілеттілігі бір мезгілде пайда болып, бір мезгілде тоқтатылады. ҚР Азаматтық кодексінің 37-бабында былай делінген: «Заңды тұлға заң құжаттары мен құрылтай құжаттарына сәйкес жұмыс істейтін өз органдары арқылы ғана азаматтық құқықтарға ие болып, өзіне міндеттер қабылдайды». Заңды тұлғаның органы – бұл заңмен, жарғымен немесе құрылтай құжаттарымен көзделген лауазымды тұлғалар (бас директор, директор, президент, бастық, меңгеруші, төраға) және ұйым қатарында солармен бірге әрекет ететін лауазымды тұлғалардың алқалары (мысалы, акционерлік қоғамды –– директорлар кеңесі, ал кооперативтік және қоғамдық ұйымдарда –– басқарма, кеңес секретариат) заңды тұлғаның еркін білдіріп, оны жүзеге асырады.
ҚР Азаматтық кодексде заңды тұлғалардың жекелеген түрлеріне қатысты органдардың құралы мен олардың құзыреті айқындалады. Мысалы, толық серіктестіктің ішкі мәселелері жөніндегі шешім барлық қатысушылардың жалпы келісімі бойынша қабылданады, сенім серіктестігін ісін басқаруды толық серіктестіктер жүзеге асырады,акционерлік қоғамның жоғары орғаны оның акционерлерінің жалпы жиналысы болып табылады. Акционерлік қоғамның атқарушы органы алқалық (басқарма) немесе жеке-дара (директор, бас директор, президент) болуы мүмкін. Ол акционерлік қоғам қызметіне күнделікті басшылықты жүзеге асырады және директорлар кеңесі мен акционерлердің жалпы жиналысына есеп береді. Қоғамның басқа да органдарының заңдарымен немесе құрылтай құжаттарымен белгіленген ерекше құзыретіне кірмейтін барлық мәселелерді шешу акционерлік қоғамның атқарушысы органының айрықша құзыретіне жатады. Өндірістік кооперативті басқарудың жоғары органы оның мүшелерінің жалпы жиналысы болып табылады.
Фирмалық атау –– коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаның тіркелгеннен кейінгі атауы. 1883 жылғы 30 наурызда қабылданған, 1993 жылдың 16 ақпанынан бастап Қазақстан Республикасы да мүшесі болып табылатын өнеркәсіптік меншікті қорғау туралы Париж конвенциясының 8-бабына сәйкес фирмалық атау Конвенцияға қатысушы елдердің барлығында арнаулы тіркеусіз қорғалады. Демек, заңды тұлғаның фирмалық атауды оны тіркемей-ақ, пайдалану фактісіне қарай, пайдалануға құқығы бар деген сөз.
Заңды тұлғаның фирмалық атауды тек қана өзі пайдалануға құқығы бар, бөтен бір фирмалық атауды заңсыз пайдаланатын тұлға фирмалық атаудың құқық иесінің талап етуі бойынша мұндай атауды пайдалануды тоқтатуға және келтірілген залалдың орнын толтыруға міндетті. Заңды тұлғаның фирмалық атауды пайдалануға байланысты құқықтары мен міндеттері заңдарда белгіленеді.

Қорытынды
Қорытындылай келе, заңды тұлғалардың көптеп құрылуы елдің экономикасының дамуына зор үлес қосады. Экономикада әртүрлі заңды тұлғалар қызмет істейді, олар ерекшеліктерімен салалық құрамда болушылығымен, мамандану дәрежесімен, ұйымдастыру тәсілімен, механизация және автоматизация ерекшеліктерімен, ұйымдастыру – құқылық формаларымен т.б. бөлінеді. Заңды тұлға дегеніміз- меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын, сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым.
Қазақстан Республикасының 50 озық елдің қатарына шығар жолында заңды тұлғаларды құру жүйесін Халықаралық стандарттарға сай дамыту керек. Азаматтық құқық қатынас азаматтық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар. Заңды тұлға азаматтық құқықтың негізгі субьектілерінің бірі. Қазақстан Республикасында заңды тұлға туралы ережелер Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексінің нормаларымен реттелген.

Пайдаланылған әдебиеттер
1. Азаматтық құқық. М.К.Сүлейменов. Ю.Г.Басин. – Алматы, 2003.
2. ҚР Азаматтық Кодексі 05.06.2006ж. 159-бап,11-тармақ